به گزارش هزارماسوله: مهندس ضرغامی رییس سازمان صداوسیما پیش از آغاز مناظره جمعی 8 کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری با حضور در جمع آن ها خاطرنشان کرد: منعی در نقد یا تعرض متقابل کاندیداها پس از بیان دیدگاه های هر یک از آن ها، نسبت به هم وجود ندارد.
دور اول و دوم مناظره کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری درباره برنامه ها و دیدگاه های اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی بود.
در ابتدای سومین مناظره تلویزیونی ریاست جمهوری، سیدمحمد غرضی پیشنهاد کرد که مناظره چهارم بین هشت نامزد انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود.
محمدرضا عارف در ابتدا خطاب به مجری برنامه گفت: در دو مناظره اول می شد این جمع بندی را داشت که کاندیداها تلاش کردند تا برنامه های خود را ارائه کنند بهتر بود طوری جلو می رفت که مردم بتوانند برنامه ها را با هم مقایسه کنند.
وی با بیان اینکه "در نقطه نظراتی که از طرف مردم دریافت کردم به خصوص در سفری که دیروز داشتم، مردم می گفتند که خیلی اختلاف برنامه ها روشن نشد"، افزود: امروز مناظره سیاسی است، اگر جهت مناظره به سمتی باشد که مردم بتوانند کاندیدای اصلح را تشخیص بدهند، بهتر است. لذا اگر امکان دارد به هر کاندیداها وقت بدهید که خودشان، عملکردشان و سوابقشان و توانایی شان را در اداره کشور معرفی کنند. به هرحال دهه چهارم انقلاب، دهه پیشرفت و عدالت است، روش سعی و خطا را نمی توانیم خیلی دنبال کنیم. اگر به این صورت پیش برود، مردم بهتر می توانند کاندیدای اصلح را تشخیص دهند.
مرتضی حیدری مجری مناظره تلویزیونی نیز در این باره گفت: اکنون تغییر در شیوه و زمان بندی برنامه امکان پذیر نیست. مگر اینکه دوستان کمیسیون تبلیغات در ادامه نظر دیگری داشته باشند و به ما ابلاغ کنند. اتفاقا بینندگان و مخاطبان عکس این را درخواست می کنند و می گویند ما در برنامه های مستند نامزدها و گفت وگوها، دیدگاه ها و نقطه نظرات کاندیداها را شنیده ایم و آنچه برای ما مهم است، تفاوت دیدگاه ها و مقایسه همزمان است. اصل براین است که رقبا خودشان را نسبت به هفت نفر دیگر، برای اداره کشور شایسته تر می دانند. بگویند به چه دلیل رقیب شایسته تر نیست و خودشان شایسته ترند و این در نقد برنامه ها بهتر روشن می شود.
سیدمحمد غرضی کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری نیز در پیشنهادی گفت: چون وقت زیادی تا انتخابات باقی مانده، یک جلسه دیگر ترتیب بدهیم زیرا از حالا تا هفت روز دیگر اتفاقات زیادی می افتد و این هم میسر است که جلسه دیگری داشته باشیم.
مرتضی حیدری نیز اظهار کرد: ما به عنوان رسانه ملی از این موضوع استقبال می کنیم و امیدواریم دوستانمان در ستاد تبلیغات این پیشنهاد را بررسی کنند.
دیدگاه ها و برنامه های سیاسی رضایی و نقد دیگر کاندیداها
در سومین روز مناظره نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محسن رضایی دیدگاه های خود درباره سیاسی را بیان کرد و دیگر نامزدها به نقد دیدگاه های وی پرداختند.
صحبت های رضایی و نقدهای دیگر نامزدها بدین شرح است:
محسن رضایی: امروز مردم ایران از کشمکش ها و نزاع های سیاسی خسته شده اند.امروز کشمکش های سیاسی دیگر جوابگو نیست، هر چند که جناح های سیاسی سرمایه های مهم ما هستند، اما دیگر مدیریت جناحی جواب نمی دهند، بدنبال این هستیم که دولتی داشته باشیم که پاسخگوی اقشار مختلف مردم باشد. بنابراین می خواهم دولت فراگیر و جامعی ایجاد کنم برای ما مهم این است که زندگی مردم را بهبود دهیم و سیاست خارجی را به نحوی پیش ببریم که به یک دیپلماسی موفق اقتصادی برسد. پیوندها و روابط خود با کشورهای منطقه و اسلامی را گسترش خواهیم داد و به نحوی ساماندهی می کنیم که در صحنه بین الملل بتوانیم توسعه اقتصادی و فرهنگی را در کنار دستیابی به قدرتی که امروز در دست داریم گسترش دهیم.
تحقق حق مردم به فداکاری بزرگ نیازمند است از سوی دیگر باید دولتمردانی روی کار بیایند که پیش از این که به فکر جناح و گروه خود باشد به فکر احیای حقوق مردم باشند کشمکش های سیاسی کافی است. دولتی تشکیل خواهم داد و توجه همه را به سمت تحول در اقتصاد و فرهنگ جامعه سمت و سو خواهیم داد که از همه افراد توانمند این سرزمین استفاده کند قول می دهم منازعات سیاسی پایان یابد میزهای گفت وگو را تشکیل خواهم داد و آزادی های مشروع را در داخل کشور تثبیت و حمایت می کنم و قوانین و مقرراتی را تدوین خواهم کرد که همه بتوانند از حقوق خود دفاع کنند.
نقدهای دیگر نامزدها:
ولایتی: سیاست دکتر رضایی در رابطه حل مساله هسته یی چیست؟
روحانی: جناب رضایی به بحث اداره و مدیریت در شرایط جدید اشاره کرد و می خواهم تاکید کنم اگر می خواهیم کشور را در مسیر جدید قرار دهیم، باید به وحدت و انسجام در کل جامعه بپردازیم که برای سیاست داخلی و خارجی ما اساس است و باید مدیران دلسوز و کاردانی که منزوی شده اند به تخصص خود برگردند و از اصل جذب حداکثری و دفع حداقلی را اجرا کنیم. در سالهای اخیر نه تنها نتوانستیم غیر هم فکر را جذب کنیم بلکه دوستان و نیروهای انقلابی را از دست داده ایم لذا باید تیر حذف را کنار گذاشته و از مدیران باتجربه استفاده کنیم. مدیریت جامعه باید دارای ثبات و بر مبنای ضابطه و نه رابطه باشد که در این صورت می توانیم قدم موثری برداریم.
حدادعادل: آقای رضایی در مورد سیاست خارجی روش خود را توضیح نداد بلکه نتایج را گفت. اینکه دیپلماسی موفق اقتصادی و پیوند با همسایگان و در صحنه بین المللی موثر باشیم، اینها نتایج کار است که به آن اشاره شد. بنابراین می خواهم بدانم ایشان با کدام روش می خواهند در عرصه سیاست خارجی فعالیت کنند؟
جلیلی: نکته خاصی ندارم.
قالیباف: رفتن به سمت وحدت، اساس کار است اما تجربه گذشته نشان داده که اصولگرایان و اصلاح طلبان عملا خلاف این عمل کرده اند و رفتار جناحی داشته اند. شما به چه روشی می خواهید با این عمل مقابل کنید؟
عارف: شما به مساله آزادی اشاره کرده اید؛ من می خواهم در این زمینه چند مثال بزنم. چند روز قبل من به بازار تهران رفتم که در آنجا شعار درود بر عارف و سلام بر خاتمی را دادند و چند نفر از آنها را چند ساعت دستگیر کردند و با پیگیری من آزاد شدند. میزبان من در آذربایجان غربی دستگیر شده و خانواده او از وی اطلاعی ندارند. ما وقتی می خواهیم حماسه سیاسی خلق کنیم نباید با این تنگ نظری ها مواجه شویم. عکس من، خاتمی و سیدحسن خمینی در یک پوستری در کنار هم قرار گرفته بود که در بعضی از استان ها از پخش این پوستر جلوگیری شد. رهبری اشاره کرده اند که باید برای پیشرفت از همه ظرفیت های قانون اساسی استفاده کرد. راهکار شما برای جلوگیری از این اقداماتی که مثال زده چیست؟
غرضی: سیاست داخلی مبنی بر جلب رضایت عامه است که با فرمایشات شما مغایرت ندارد، اما آیا جلب رضایت عامه از طریق کانال های تعریف شده است یا می خواهید کانال های جدید تعریف کنید؟ برای از بین بردن مشکلات کشور باید روش های جدیدی معرفی کرد که به جلب رضایت عامه بیانجامد. در مورد سیاست خارجی، انعکاس استعداد داخلی بسیار مهم است. آیا مشکلات داخلی کشور و عدم وجود یک تناسب بین استعدادهای داخلی به شما اجازه می دهد که در سیاست خارجی دولتی را انتخاب کنید که بتواند به حل مساله کمک کند؟ به طور مثال در داخل کشور با مشکلاتی همچون بیکاری، تورم، مواد مخدر و گرفتاری های وسیع سیستمی به خصوص گرفتاری های وسیع دولتی در رابطه با مردم که از عدالت خارج شده است، روبه رو هستیم. در این وضعیت در مقابله با جریان خارجی چه ابزاری دارید که آنها را قانع کنید در داخل کشور صاحب قدرت هستید؟
رضایی در دفاع از خود: خوشحالم که بسیاری از اظهارات دوستان موید رویکردهای من در اداره کشور بوده است من اولین اقدامی که انجام خواهم داد این است که هر کسی را سر جای خود قرار خواهم داد افراد در کشور ما سرجای خود نیستند و 50 درصد مشکلات از همین است. من دولت فراگیر را با محوریت دو موضوع یکی کارآمدی و با عرضه بودن افراد و دیگری قبول داشتن رهبری و نظام جمهوری اسلامی تشکیل خواهم داد.
از این جا به بعد برایم مهم نیست که چه کسی از چه جناحی است به همین خاطر از همه اقوام و اقشار استفاده خواهم کرد. بنده در مسئولیت هایی که در سپاه داشتم از تمام افراد استفاده می کردم و از همه جناح ها و گرایش هایی که بودند فرمانده تربیت کردم.
درباره آزادی نیز باید بگویم که من به آزادی خواهی به عنوان یک احساس نمی کنم ما باید نهاد آزادی را در جامعه مستقر کنیم در غیر این صورت همچون صد سال گذشته آزادی تنها یک شعار خواهد ماند.برخی صحبت ها حاکی از دعوا است در حالی که ما می خواهیم همین دعواها را حل کنیم. کشمکش بس است مردم مشکل نان دارند این مشکلات باید تمام شود.
من معتقدم مدیریت جناحی کارش تمام شده و ما دولت فرا جناحی می خواهیم البته نه این که افراد که در جناح های مختلف هستند و گنجینه های این نظام هستند کنار بگذاریم.
در سیاست خارجی نیز ما از استراتژی قیچی استفاده خواهیم کرد، یعنی با توانمندی ها و قدرت و توانمندی کشور نشان خواهیم داد که تحریم ها اثرگذار نبوده و از سوی دیگر قوی ترین دیپلمات ها را بسیج می کنم تا با کمک آن ها تحریم ها را از سر راه برداریم. پرونده هسته یی را نیز خاتمه خواهیم داد. آن ها می خواهند زمان را از ما بگیرند اما من جلوی گذشت زمان را می گیرم.
رضایی که به دلیل اتمام زمان سه دقیقه ای اش، سخنانش ناتمام ماند خطاب به مجری برنامه گفت: این طور که نمی شود؛ تا صحبت منعقد می شود و جواب دهیم وقت تمام می شود و صحبت ها جریده جریده می ماند.
در ادامه سومین روز مناظره نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محمدباقر قالیباف دیدگاه های خود درباره سیاسی را بیان کرد و دیگر نامزدها به نقد دیدگاه های وی پرداختند.
محمدباقر قالیباف: من بحث را از سیاست خارجی شروع می کنم که نکته مهم و جدی امروز ماست و نقش کلیدی و تاثیرگذاری در اداره کشور دارد. سوال اینجاست که ما در سیاست خارجی چه هدفی را دنبال می کنیم؟ سیاست خارجی باید منافع ملی، امنیت ملی و هویت ملی و دینی و انقلابی ما را تضمین کند. این رسالتی است که برعهده سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی کشور است. سیاست خارجی نیز مثل بقیه حوزه های اقتصادی، فرهنگی و سیاست داخلی نباید خارج از سیاست های کلان حرکت کند، اما آیا دستگاه دیپلماسی ما که مدیریت اجرایی تحقق این اهداف را برعهده دارد، از توانایی لازم برخوردار بوده یا نه؟
حوزه دیپلماسی ما در سالیان گذشته نتوانسته در تحقق اهداف سیاست خارجی محقق باشد. در بحث هدفمندی یارانه ها می بینیم کسی با این موضوع مخالف نبود ولی می بینیم ضعف آن در اجرا معلوم شد. در سیاست خارجی هم ما در رویکردها دچار اشکال نیستیم اما جایی که باید در جهت تحقق آن حرکت کنیم، چالش جدی ماست. ما نیازمند تغییر رویکرد مدیریتی برای اداره جامعه هستیم که یک بخش آن سیاست خارجی است که کارنامه قابل قبولی در آن نداشته ایم. البته زحمات به جای خود اما در سیاست خارجی شرایط بین المللی مرتب در حال تغییر است و لذا باید به روز و با دریافت و تحلیل صحیح حرکت کنیم.
پنج محور جدی در حوزه دیپلماسی وجود دارد. یکی تحقق انسجام داخلی است، دولتی که درون کشور مورد تحسین مردم نباشد، پشت هیچ مذاکره یا مقاومت و استقامتی مورد توجه مردم دنیا قرار نمی گیرد، باید درون کشور الگوی درستی داشته باشیم. دیپلماسی فعال منطقه ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد که از مزیت های نسبی و نقطه قوت ماست. نکته دیگر فعال کردن دیپلماسی اقتصادی است که یا در آن تعطیل بوده ایم یا کارنامه مشخصی نداریم.
حوزه دیپلماسی عمومی هم نیازمند توجه است. همچنین راهبرد مقاومتی مقتدرانه و رقابت هوشمندانه در سطح بین الملل باید مورد توجه باشد.
نقدهای دیگر نامزدها:
عارف: در مناظره قبلی به توانایی ها و مدیریت بخشی خود تاکید کردید در حالی که یکی از مشکلات مدیریتی امروز کشور بخشی نگری است که مدیران ما حتی الامکان تلاش می کنند مشکلات بخشی خود را حل کنند و چندان به تاثیرات آن بر بخش های دیگر توجه نمی کنند، در مورد الگوی معماری ایرانی- اسلامی که در مناظره قبل تاکید داشتید شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد آن اقدام کند می پرسم با توجه به اینکه شما در این بخش مدیر اجرایی بودید آیا نمی توانستند پیشنهاددهنده باشید زیرا بسیاری از مصوبات را این دستگاه اجرایی پیشنهاد می دهد.
با این بخشی نگری که فقط و فقط پروژه های عمرانی شهر تهران را دنبال کنیم آیا از برخی مسائل و مشکلات شهر و استان غافل نمی شویم مانند موضوعات مربوط به محیط زیست.
در زمان شهرداری شما قیمت زمین حدودا به طور متوسط شش برابر شده است آیا فروش تراکم در تهران در افزایش قیمت زمین سهیم بوده است یا خیر؟ شما تراکم را برای انجام پروژه های عمرانی شهر تهران پیش فروش کردید آیا این موضوع صحیح است یا خیر؟
قالیباف: همین جا تکذیب می کنم.
عارف: اجازه دهید سوال من تمام شود.سوال من این است شما در دو بخش خدمت فعال و موفق بوده اید در حالی که ریاست جمهوری مدیریت فرابخشی می خواهد خواهش می کنم توانایی خود را برای مدیریت فرابخشی به استحضار مردم خوب کشورمان برسانید.
روحانی: من تعجب کردم که آقای قالیباف در زمینه سیاست خارجی گفت که سیاست خارجی ما ناموفق بوده است. سیاست خارجی در دولت سازندگی توانست تکنولوژی را از خارج وارد کند و باقی مانده سرزمین ما را از بعثی ها پس بگیرد و تحول بزرگی در کشور ایجاد کند و با کمک شورای عالی امنیت ملی ما توانستیم اسرا را به کشور برگردانیم و در این دوره هم صدام در سازمان ملل محکوم شد. در دوره خاتمی کشور از بحران نجات پیدا کرد در آن دوره اتفاق 11 سپتامبر رخ داد و دو کشور منطقه مورد تهاجم قرار گرفت و ایران همیشه در لیست حمله قرار داشت اما ایران توانست با تدبیر از این مسیر جدا شود و بالاترین بهره برداری را در سیاست خارجی داشته باشد دشمن ما در افغانستان و عراق منکوب شد و ایران سالم ماند و ما به مردم عراق و افغانستان کمک کردیم سیاست خارجی آن هشت سال بسیار موفق بود و من نمی خواهم بگویم در این هشت سال هم در همه زمینه ها ناموفق بوده است.
غرضی: ما در دولت که بودیم یاد گرفتیم سیاست خارجی انعکاسی از استعداد داخلی است، اما این که برویم در مقابل کشور دیگری سیاست مان را عوض کنیم یا کسی را پیدا کنیم نامه جداگانه ای بنویسند این صحیح نیست؛ چرا که هیچ کشوری به ما با تغییر اشخاص ذهنش عوض نمی شود، تصور نکنید که سیاست خارجی کشور اگر موفق یا ناموفق بوده مربوط به اشخاص است، بلکه مربوط به اضطرار داخلی بوده است لذا از ابتدا باید استعداد داخلی را تنظیم کنیم این که من بگویم دولت عوض شده هیچ کس در دنیا این را نمی پذیرد بنابراین این ها مسائلی است که باید به آن هاتوجه کنیم. در حالیکه امروز استعداد داخلی تغییر چندانی پیدا نکرده و پیشنهاد شما عملی نیست، اگر هست بفرمایید.
در مورد سیاست داخلی نیز آیا استعداد جمعی را در عقبه خود دارید که مشکلات سیاست داخلی را حل کند و همه کشور را تحت پوشش قرار دهد؟
رضایی: سوالی ندارم در فرصت بعدی صحبت می کنم.
ولایتی: در مورد سیاست خارجی مطالبی را که آقای قالیباف گفت صحیح بود، اما نکات دیگری است که باید به آنها توجه شود که مهمترین مطلب تربیت نیروی کارآمد است. و ما احتیاج به تخصص داریم.
بنده زمانی که در وزارت امور خارجه بودم دانشکده وزارت خارجه تاسیس شد و از آن زمان تاکنون 800 کارشناس آگاه به دو زبان دنیا تربیت شد و زمانی در وزارت خارجه ای کار را شروع کردیم که 9 سفیر داشتیم و روزی که من از اینجا آمدم بیرون سفیران و کارداران حدود 130 نفر می شدند.
این درحالی است که دانشکده مذکور حالت نیمه تعطیل درآمده و دیگر آن رسالت سابق را برای خودش قائل نیست. زیرا برای آن امتحان ورودی گذاشتند که افرادی که لیسانس علوم سیاسی و رشته های مرتبط دارند، می توانند وارد این دانشکده شوند درحالی که در این دانشکده از ابتدا گزینش وجود داشته است و از همان ابتدا نیز افراد به صورت کارورز مشغول به کار می شدند.
تمامی این مسائل در مدتی باعث شد که بتوانیم دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را فعال کنیم. زیرا با دیپلماسی زمان شاه نمی توانستیم کار کنیم. وزارت امور خارجه از معدود وزارتخانه هایی بود که از صفر شروع شد و بعد از انقلاب اسلامی فعال شد. بنابراین باید تلاش کنیم کارشناسانی که آشنا به مسائل بین المللی هستند را تربیت کنیم تا بتوانند در صحنه بین المللی فعالیت ویژه ای داشته باشند زیرا روابط بین کشورها رابطه بین آدم ها است.
حداد عادل: مساله ای که آقای عارف گفتند که در بازار تهران چند نفر اسم ایشان و آقای خاتمی را آوردند دستگیر شدند و یا این اتفاق در تبریز افتاده است، من این موضوع را انکار نمی کنم که آقای دکتر خلاف می گویند، ولی حتما سلیقه فردی بوده است.
عارف گفت: این اتفاق رخ داده است باید جلوی سلیقه های فردی گرفته شود.
حداد عادل : این اشتباهی است که در هر دوره ای و حتی ممکن است اگر شما رییس جمهور شوید، رخ دهد که یک فردی در تشخیص دچار اشتباه شده است.
عارف در واکنش گفت: من نمی توانم به آذربایجان بروم و از آنها خجالت می کشم.
حدادعادل: در هنگام ورود ما به صداوسیما طرفداران آقای عارف در مدخل ورودی خیابان ایستاده و عکس های آقای خاتمی و ایشان را در دست داشتند و شعار می دادند و هیچ کسی با آنها کاری نداشت و این تلقی پیش نیاید که در کشور ما چنین حالتی وجود دارد.
فیلم های مستندی که این شب ها پخش شد، آقای خاتمی درباره عده ای صحبت کردند پس خوب است گفته شود که اگر این اتفاق افتاده مربوط به شرایط کلی کشور نیست.
آقای روحانی نیز در صحبت های خود به این موضوع اشاره کرد که سیاست خارجی موفق بوده است، بنده هم معتقدم که ما از اول انقلاب تاکنون موفقیت های زیادی در همه دولت ها و در سیاست خارجی داشتیم و در هر دوره ای مشکلاتی بوده است.
ما که در مجلس ششم بودیم، نمایندگان مجلس ششم مرتب در نطق های قبل از دستور می گفتند در دوره آقای هاشمی کشور به بحران کشیده شده بود و آقای خاتمی آمده تا کشور را از بحران نجات دهد و در واقع تقصیرها را روی دوش آقای هاشمی می انداختند. در همین دوران بود که دادگاه میکونوس به وجود آمد که رییس جمهور را از خروج از کشور ممنوع کرده بودند.
همچنین قصه محور شرارت که بوش به ایران نسبت داد بعد از آن همه حرف هایی بود که در سیاست خارجی اتفاق افتاده بود. خوب است که این موارد گفته شود که تصور نشود که کارنامه همه 20 است و یک دوره خاصی زمستان بوده است.
عارف : خوب است که شما موضع خود را مشخص کنید.
حداد عادل : این اتفاق بدی بود.
عارف گفت: دشمنان ما چنین حرف هایی را زده بودند. موضع دولت در آن دوران در قبال غرب و آمریکا شفاف بود.
حداد عادل : حرف من این است که هر موضع گیری که در خارج از کشور می شود، نباید آن را به حساب ضعف مدیریت داخل بگذاریم.
جلیلی: من درباره اظهارات آقای قالیباف می خواهم نکاتی را عرض کنم منطقه گرایی و دیپلماسی اقتصادی که ایشان فرمودند الان هم هست سوال اینجاست که چگونه می خواهند اجرا کنند این که سیاست خارجی براساس منافع ملی و ارزش ها باید باشد، درست است اما اگر سیاست خارجی کشوری در تقابل و تعارض با شما بود چگونه عمل می کنید؟ در برنامه راهبردی شما جمله ای ذکر شده تحت این عنوان که "اگر دنبال نظم هستیم، نباید به طوری عمل کنیم که جلوه آن به چالش کشیدن قدرت هژمونی باشد" یکی از بحث های ما همین است که قدرت هژمونی موجود در جهان را قبول نداریم و با آن چالش می کنیم ما در چالش با نظامی هستیم که می خواهد خود را به زور حاکم دنیا کند. اما نکاتی مطرح شد را قبول دارم یکی از رویکردهای بسیار مثبت نظام ما در سیاست خارجی و قدرتش در این است، دستگاه ها باید خود را با این منطبق کنند. من قبول دارم که قدرت لازم را ندارد.
وزارت خارجه ما به دلیل برخی از تدابیری که از ابتدای انقلاب صورت گرفته است، آن ظرفیتی که باید داشته باشد با بار بزرگی که بر دوش آن است، فاصله دارد. باید قوی تری از این باشد که بتواند عمل کند.
اما آقای روحانی نکته ای مطرح کردند و همچنین آقای عارف صحبت هایی کردند که البته آقای حداد عادل اشاراتی داشتند فکر می کنم منظور آقای حداد عادل این است که در زمانی که برخی دوستان شعار همراهی با این نظم را می دادند و می گفتند باید از این تقابل ها جلوگیری کنیم پاسخش چه بود؟ نتیجه اش این بود که در دوره آقای هاشمی دو حکم جلب برای ایشان آمد و در زمان آقای خاتمی این بود که بعد از این همه همکاری در قضیه افغانستان گفتند ایران محور شرارت است، نه این که حرف های آنان درست باشد، بحث این است که این شیوه غلط است، اگر با این شیوه بخواهیم وارد شویم نتیجه اش همین خواهد بود که دیدیم.
روحانی: ولی منافع ملی کشور حفظ شد.
جلیلی: منافع ملی کشور کی حفظ شد؟ دقیقا در دورانی بود که عده ای نگران بودند که به عراق و افغانستان حمله شد حالا نکند به ایران هم حمله کنند. اما ظرفیتی ایجاد شد که آمریکا هم در افغانستان زمین گیر شد هم در عراق.
روحانی: کی؟ دقیقا در دوره آقای خاتمی بود که آمریکا زمین گیر شد این طور است.
جلیلی: آمریکا که از سال 82 وارد شد، سال چند مجبور به خروج از آن شد؟
روحانی: از سال 83 آمریکا گرفتار شد.
جلیلی: آمریکا با اقتدار آمد برخی می گفتند ما گفت و گوهایی که در بحث هسته یی در تهران داشتیم نتیجه گفت وگوهای بغداد بود. چون ایران ترسید این را آقای بلرر گفته است.
روحانی: درست نیست.
جلیلی: این اظهاراتی است که آن ها مطرح کردند.در چنین فضایی که نگرانی ایجاد کرده بودند احساس می کردند با دو حمله به عراق و افغانستان می توانند ایران را مرعوب کنند. اما اتفاقا فضایی ایجاد شد که توانست آنان را زمین گیر کنند.
روحانی: تاریخ را که نمی توانیم تحریف کنیم.
جلیلی: در قضیه عراق خودشان درخواست داشتند که با آنان مذاکره کنند. کسانی که احساس می کردند آمریکا بعد از عراق و افغانستان ممکن است به سراغ ایران بیاید نه تنها این طور نشد، بلکه آمریکا به دنبال درخواست مذاکره با ایران افتاده بود تا بتواند جان سالم به در ببرد.این می تواند اقتدار ایجاد کند.
مطلبی را که آقای عارف به آن اشاره کردند و فرمودند اگر می خواهیم از سلایق جلوگیری کنیم راهش قانون است ما با قانون می توانیم جلوی سلایق بیاستیم اگر بیاییم به صراحت از کسانی که بزرگترین بی قانونی را مرتکب شدند با افتخار یاد کنیم همان حمایت از سلایق می شود. اگر کسی خلاف قانون عمل کرد و ظلم بزرگی به نظام کرد با افتخار از آن یاد کردیم...
عارف: آیا درود بر خاتمی خلاف قانون است؟
جلیلی: بحث من ایشان نیست ما در انتخاباتی که داریم یک قانون و چارچوبی داریم که شما و همه ما پذیرفته ایم که آمده ایم اگر بعد از انتخابات خلاف این قانون شروع کردند، در کشور فتنه راه انداختند اینجا حمایت از آن ها و افتخار کردن به آن ها می شود سلیقه ای عمل کردن.
عارف: قانون را بیان کنید. سوالم از شما به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی این است که عکس آقای خاتمی خلاف قانون است.
جلیلی: خلاف قانون این است که اگر شورای نگهبان انتخاباتی را گفت که صحیح است ...
عارف: سوال من این است که آیا عکس آقای خاتمی خلاف قانون است؟
جلیلی: اگر شورای نگهبان گفت انتخابات صحیح است و آن را تایید کرد دیگر کسانی که حتی موضع ریاست جمهوری داشته اند حق ندارند مردم را علیه آن بشورانند. یعنی بیاییند بگویند رای مردم و جمهوریت باید وتو شود. این قانون است اگر خلاف این شود از این بی قانونی بزرگتر چیست؟
قالیباف در دفاع از خود: از قضا بعد از دولت تنها مجموعه ای که می تواند بخشی نگر نباشد، دولت های محلی و شهرداری ها هستند. در حوزه شهرسازی، حمل و نقل، آی تی، فرهنگی، اجتماعی و... بخشی نگری نیست، بلکه یک کار جمعی و همه جانبه است.
سیاست خارجی و دیپلماسی عمومی هم چنین است. در دوره مدیریت من در شهرداری تهران با همه سختی ها توانستیم مجمع شهرداران آسیایی را با بیش از 100 شهر آسیا با تشکیل دبیرخانه دائم در تهران راه اندازی کنیم. در حال حاضر شهردار تهران معاون اتحادیه شهرداران جهان است. در نشست دانمارک، 20 شهردار دنیا به همراه روسای جمهور دعوت شدند و شهردار تهران به عنوان یک عضو مدعو این نشست بود. پس شهرداری کارهای جدی در حوزه دیپلماسی کرده است.
در بخش منابع انسانی من معتقدم نفت و گاز در کشور ما مهم است، اما منابع انسانی مهم تر است و در همه جا اولویت اول ماست. بازگشت نخبگان به متن تصمیم گیری اساس کار است. من معترض به سیاست خارجی نبودم. از افتخاراتی که در جمهوری اسلامی هست، این است که 5، 6 کشور بزرگ دنیا با ما حرف می زنند یعنی جمهوری اسلامی جایگاه خود را پیدا کرده است. امروز بیداری اسلامی بدون شک متاثر از انقلاب اسلامی است و ما حتما از آن دفاع می کنیم. ما اجماع آمریکا را به هم زدیم و مبنائا جلوی آمریکا ایستاده ایم. آمریکایی ها با قدرتی که دارند می گویند که قدرت حق است اما حرف انقلاب اسلامی این است که حق، قدرت است. این مبنای ما در سیاست خارجی است و افتخار ماست و همین جاست که اسلام به ما اجازه نمی دهد که عزت مان را بدهیم.
آقای روحانی حرف من در حوزه دیپلماسی است که شما در این کار صاحب نظر هستید. من دست همه عزیزانی که در حوزه سیاست خارجی زحمت کشیده اند را می بوسم. آن روزی که سیاست ما این بود که در اروپا خودمان را به اتحادیه اروپا نزدیک کنیم، ارتباط مان را قوی تر کنیم و نگذاریم سیطره آمریکا در اروپا بیفتد. همه سفارتخانه های اروپا در تهران تعطیل شد و همه سفرای شما را از اروپا بیرون کردند. من این را ضعف دیپلماسی می دانم یا در حوزه اقتصادی، حوزه ژئوپولوتیک ایران، مهم ترین موقعیت ما در بخش امنیت ملی است. واقعا کارنامه دولت سازندگی و دولت اصلاحات در حوزه دیپلماسی اقتصادی چیست و کجا امنیت و منافع ملی ما را تامین کرد که این ظرفیت بالقوه را ما تا به امروز از دست داده ایم.
در ادامه سومین روز مناظره نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، غلامعلی حدادعادل دیدگاه های خود درباره مسایل سیاسی را بیان کرد و دیگر نامزدها به نقد دیدگاه های وی پرداختند.
حدادعادل: امروز در داخل کشور می دانیم در سیاست داخلی مشکل مهم اقتصادی مشکل اولویت دار برای همه کاندیداها است مسلما مشکل اقتصادی ما با تحریم ارتباط دارد. تحریم های که دشمنان آن را فلج کننده نامیده اند البته اعتقاد داریم با مدیریت بهتر می شد و می شود این تحریم را تخفیف داد و آثار آن را کم کرد در سیاست خارجی ما حل مسئله تحریم اولویت دارد مهم این است که چگونه انجام شود.
برخی عنوان می کند که مشکل فقط مشکل مدیریتی و ظرافت های دیپلماتیک است که اگر شخصی برود و کسی دیگری به جای او بیاید این مساله حل می شود برخی گمان می کنند که اگر ما به تحریم کنندگان لبخندی بزنیم و دَم کدخدا را ببنیم مساله حل می شود برخی مشکل را عمدتا به گردن دولت فعلی می اندازند اما بنده اینطور فکر نمی کنم همه می دانند که مساله هسته یی بهانه است. آن زمان که ما فعالیت هسته یی نکرده بودیم در تحریم بودیم دشمنان ما بهتر از ما می دانند که فعالیت هسته یی ما نظامی نیست. صریحا عرض می کنم مشکل ما با آمریکایی ها مشکل اصل انقلاب است چون ما خواهان استقلال بوده ایم و به آن رسیده ایم و برسر استقلالمان پافشاری می کنیم با ما مخالفت می کنند تحریم داماتو قبل از فعالیت هسته یی بوده است روز اول انقلاب که فعالیت هسته یی نداشتیم حقوق بشر مطرح نبود و حمایت از تروریسم به ما نچسبانده بودند چندین میلیارد پول ما را در هفته های اول پس از پیروزی انقلاب مسدود کردند و هنوز هم پس نداده اند.
به نظر من پایه اصلی حل مشکل تحریم این است که از موضع عزت و اقتدار مذاکره کنیم و در سیاست خارجی رفتار نماییم ممکن است ملتی کاملا در فشار باشد اما اقتدار خود را حفظ کند در این حالت پیروز می شود مانند موضوع ویتنام در برابر آمریکا ما با وحدت، همت و مدیریت و روحیه عزت مدارانه ملت خود می توانیم از موضع قدرت در برابر تحریم ها مقاومت مدبرانه کنیم همان کاری که امام در زمان جنگ کرد وقتی صدام به ما حمله کرد امام عقب نشینی نکرد و فرمود جنگ، جنگ است و عزت ما در گرو همین مبارزات است. امروز نیز رهبری شبیه به آن را می فرمایند که این تحریم تحمیلی است و عزت و شرف ما در گرو مقاومت اقتصادی است. آمریکایی ها روزی با ما سر میز مذاکره واقعی می نشینند که بدانند ما در برابر فشارهای آنها دست هایمان را به علامت تسلیم بلند نخواهیم کرد. ملت پشتیبان ما است و ما از عزت و استقلال خود دست بر نمی داریم همانطور که آمریکا با چین رفتار کرد و 40 سال تلاش کرد چین را نادیده بگیرد اما پس از اینکه دید چین محکم سرجای خود ایستاده است، با این کشور تعامل کرد.
نقدهای دیگر نامزدها:
جلیلی: نظری ندارم.
قالیباف: جناب آقای حداد فکر می کنم ما که بحثی با این آرمان ها و اهداف و حرکت حق طلبانه نداریم. گفتید با مدیریت این موضوع حل نمی شود. بنده می خواهم بگویم در حوزه دیپلماسی، سیاست خارجی باید با کمترین هزینه بیشترین منافع را داشته باشد لذا معتقدم مدیریت عامل کلیدی است اگر می گویید فرقی نمی کند، چرا؟
عارف: فرمودید از موضع عزت و اقتدار مذاکره انجام شود؛ ما چگونه و در چه شرایطی به این می رسیم؟
غرضی: آقای دکتر عزت و اقتدار کشور مربوط به استعداد داخلی یک کشور است یا مکتوب در کتاب هاست؟ شما زحمات زیادی در آموزش و پرورش کشیده اید اما آموزش و پرورش و آموزش عالی جوان ها را حتی در سن 27 سالگی هم به اشتغال نمی رساند. آموزش و پرورش و آموزش عالی توانایی اینکه استعدادها را به زندگی برسانند ندارند. چگونه می خواهید عزت و اقتدار را محقق کنید. بله، ما در زمینه نفت ارتش و سپاه و امنیت داخلی، عزت داخلی داریم اما در بقیه زمینه اگر به چین اشاره می کنید باید گفت که چین پس از اینکه تولیدات خود را در سطح جهان تزریق کرد و چهارشنبه بازارها و پنجشنبه بازارهای آمریکا را گرفت، نیکسون مجبور به مذاکره شد. بنابراین معتقدم که عزت در تولیدی است که هر کشوری دارد.
رضایی: آقای حداد شعاری صحبت می کنند، مگر می شود کشور را با شعار پیش برد دو گروه امروز وجود دارد که یک عده شعار مقاومت می دهند. در زمان جنگ هم عده ای از تهران شعار مقاومت می دادند مگر می شود با شعار دادن از تهران به کشور کمک کرد، یک عده هم حرف از مذاکره و تسلیم می زنند. حداد می گوید که ما باید مقاومت کنیم، اما ما باید مقاومت کنیم که مردم گرسنه بمانند. چرا آمریکا با ما وارد مذاکره جدی نمی شوند؟ آمریکا می خواهد از ما زمان بگیرد تا تحریم ها اثر خود را بگذارد. مقاومت کردن باید منتج به نتیجه شود و آمریکا بفهمد تحریم بی اثر بوده است برای این کار باید تولید را در داخل راه بیندازیم. مساله اقتصاد راه برون رفت ما از مذاکرات است وقتی ما ثابت کنیم مشکلات اقتصادی بر ما اثری ندارد آمریکا با ما وارد مذاکره می شود ما باید کارآمدی اقتصادی را نشان دهیم و ثابت کنیم می توانیم در مقابل تحریم ها بایستیم اگر آمریکا ببیند هزار تومان امروز به 300 تومان دیروز تبدیل شده می فهمد که ما شعار داده ایم من خواهش می کنم که آقای حداد توضیح دهند که مقاومت کردن خوب است، اما مشروط به این که ما از مقاومت کردن نتیجه بگیریم.
ولایتی: در طول 35 سال بعد از انقلاب اسلامی هیچ گاه نبوده که با مشکلی در صحنه بین المللی یا منطقه مواجه نبوده باشیم. در طول جنگ هشت ساله بیش از 40 کشور از عراق حمایت می کردند لحظه ای که ما درگیر مشکل دیگری بر سمت مشرق کشورمان یعنی افغانستان بودیم و به آنجا شوروی ها حمله کرده بودند و همسایه شرقی ما تحت اشغال روس ها بود، در همسایگی غربی ما یعنی عراق با پشتیبانی بیش از 40 کشور به ما حمله کرده بود. در چنین شرایطی دیپلماسی ما شکل گرفت و ما توانستیم ضمن کمک به مردم افغانستان برای شکست شوروی در عین حال دیپلماسی جنگ و بعد دیپلماسی مذاکرات را راه انداختیم که به مراتب آن کار سخت تر از دیپلماسی و مشکلات هسته یی امروز بود. بنابراین باید مقاومت توام با تدبیر باشد یعنی در برابر زیاده خواهی های آنها بایستیم و در چاره جویی در رابطه با مشکلاتی که برای ما به کار می برند تدبیر کنیم که و این در گذشته در شرایط بسیار سخت تر سابقه داشته است.
حسن روحانی: صحبتی ندارم.
حداد عادل در دفاع از خود: در پاسخ آقای قالیباف تاکید می کنم که منظورم این است که فقط با مدیریت حل نمی شود. مدیریت در دیپلماسی به عزت و قدرت ملی پشت گرم است. آقای عارف که سوال می کنند چطور به عزت می رسیم، عرض می کنم رهبری راه را نشان داده اند؛ جهاد اقتصادی، مقاومت اقتصادی، حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی. ما باید در این مسیرها حرکت کنیم که آقای رضایی هم به آن اشاره کردند. وقتی می گویم مقاومت شعار نمی دهم نمی گویم برویم وسط خیابان و بگوییم می خواهیم مقاومت کنیم. بلکه باید بنیان های اقتصادی را تقویت کنیم تا ملت با عزت پشت میز مذاکره بنشینند.
اینکه آقای ولایتی می گویند در گذشته سخت تر بوده فکر نمی کنم سخت تر از الان باشد، زیرا قوت و اثر ما در جهان اسلام بیشتر شده و یک نشانه آن بیداری اسلامی است. امروز دشمنی دشمنان با ما شدیدتر از گذشت است. تدبیر و مدیریت می تواند کار را بهتر کند. بد نیست به یک نمونه از ضعف ها در دولت آقای خاتمی اشاره کنم. البته نمی گویم این نظر همه دولتمردان بوده است. در کتابی به نام مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه آمده است: "در حال حاضر (82) به نظر می رسد با بروز بحران در دو عرصه داخلی و خارجی کشور ایران را نمی توان یک قدرت در عرصه جهانی تعبیر کرد. در شرایط جدید حتی نمی توان کلمه قدرت ملی را درباره ایران به کار برد. "این مواضع کارساز نیست. ما روزی می توانیم از طریق مذاکره و دیپلماسی کار را حل کنیم که این مواضع را نگیریم قدرت ملی ما عدالت طلبی، ظلم ستیزی و حمایت از مظلوم است. امام در حالی انقلاب را پیروز کرد که شاه همه چیز داشت و امام دست خالی بود. در جنگ تحمیلی هم این اتفاق افتاد. ما در عرصه بین المللی با این منطق متعالی می توانیم بر تحریم غلبه کنیم و آن را به فرصت تبدیل کنیم که آقای رضایی هم به آن اشاره کردند.
عارف در واکنش به صحبت های حدادعادل: آقای حدادعادل قبلا هم درباره این کتاب گفته اند واین موضوع در مجمع تشخیص مصلحت مطرح شده است. زمانی که برنامه چهارم تصویب شد ایشان رییس مجلس بودند؛ چرا برنامه ای که مبنایش این بود تصویب کردید و چرا آن را اصلاح نکردید؟
حدادعادل: همان موقع هم بدلیل اینکه به مبانی نظری برنامه اشکال داشتیم آن را از شورای نگهبان به مجلس برگردانیم و برخی موارد را اصلاح کردیم که یکی از آن ها به مسائل اقتصادی مربوط بود، همچنین صد نفر از نمایندگان نامه ای نوشته اند و از رییس جمهور وقت سوال کردند که چرا چنین کتابی به عنوان مبانی نظری برنامه چهارم منتشر شده است.
در ادامه سومین روز مناظره نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، حسن روحانی دیدگاه های خود درباره سیاسی را بیان کرد و دیگر نامزدها به نقد دیدگاه های وی پرداختند.
روحانی: در زمینه سیاست داخلی اساس سیاست داخلی دولت تدبیر و امید بر مبنای تامین امنیت و ایجاد آرامش برای همه مردم ایران در تمام ابعاد زندگی شان خواهد بود مشق های اقتصادی، فرهنگی، شغلی حریم خصوصی و سایر ابعاد زندگی شان به گونه ای باشد که مردم در همه ایام شبانه روز در مکان های مختلف احساس امنیت و آرامش در ابعاد مختلف زندگی شان داشته باشند.
مساله دوم آزادی است که در همه ابعاد زندگی آزادی مسئولانه را احساس کنند جایی که نظرشان را اعلام کنند یا اینکه در انتخابات با آزادی تمام حضور پیدا کنند که متاسفانه امروز برخی از موارد آزادی حضور مردم در انتخابات با سختی گیری های که معتقدم به آن نیازی نیست همراه شده است که آقای دکتر عارف به یک دو نمونه آن اشاره کرده اند و من هم چند نمونه از آن را سراغ دارم اما باید با سعه صدر با این مسائل برخورد کرد.
مساله سوم عدالت در سراسر کشور و بحث حقوق شهروندی است که همه مردم کشور ما از هر قبیله و نژادی احساس کنند که شهروند یک کشور واحد هستند و از حقوق مساوی و عادلانه برخوردارند باید زمینه را برای مشارکت همه مردم فراهم کنیم تا با اعتماد کامل در بخش های مختلف سیاسی و اجتماعی مشارکت کنند و این مشارکت تنها برای انتخابات یا 22 بهمن نباشد.
برای این موضوع ما نیاز به عقلانیت و اعتدال داریم و باید از افراط و تفریط دوری گزنیم. در بحث سیاست خارجی نیز اینچنین است. ما در سیاست خارجی باید منافع و امنیت ملی کشور را حفظ کنیم و بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم تا فرصت های لازم برای مردم ما در صحنه سیاسی ، اقتصادی، فرهنگی و سایر بخش ها بوجود آید.
اینکه اشاره شد در دولت سازندگی یا اصلاحات سیاست خارجی اشکال و ایراد داشته است از بعضی از دوستان تعجب می کنم که به حرفی اشاره می کنند که در گوشه یک سایتی آن هم به صورت ناقص آمده است. خوب است کتاب اخیر آقای البرداعی (the age of deception) را نگاه کنند و ببینند که در آن می گوید که جنگ پشت دروازه ایران بود این تدبیر ایران بود که جلوی جنگ را گرفت و سه کشور را به تهران دعوت کرد و آنها "سپر انسانی" قرار داد کتابهای دیگری نیز در این زمینه نوشته شده است از جمله کتاب جک استراو که در آن گفته است جنگ حتمی بود و من اعلام کردم این جنگ احمقانه است و بخاطر آن من را برکنار کردند. واقعیات های تاریخی را تحریف نکنیم و بدانیم شرایط کشور چه بوده است و باید این شرایط را امروز هم برای کشور حفظ کنیم البته من تاکید می کنم در سیاست های خارجی سیاست های مهم همه جا تایید مقام معظم رهبری و هدایت های ایشان هم بوده است آنچه راجع به آن دو دولت گفته ام در واقع بخش بزرگی از آن هدایت های شخص مقام معظم رهبری بوده است.
نقدهای دیگر نامزدها:
عارف: حرفی ندارم.
غرضی: کسری بودجه بسیار زیاد است و مشکلات داخلی بسیار فراوان است. آیا به اعتقاد شما با این وضع موجود سیاست های داخلی باید پیگیری شود یا سیاست های خارجی؟ اگر اعتقاد به این دارید که در این مرحله می توان بدون تائیدیه داخلی و استعداد وسیع با آمریکا مذاکره کنیم یا اینکه از طریق لابی ها آن را قانع کنید، فکر می کنید که موفق می شود؟ دوره ای از تاریخ را یاد شما می آورم که وقتی مصدق مجلس هفدهم را تعطیل کرد و مرحوم آیت الله کاشانی از ایشان فاصله گرفت، ایشان به آمریکا رفت و آمریکایی ها دیدند دست مصدق خالی است کودتا کردند و تمام این مجموعه ها را از بین بردند. البته به حمدالله مردم ایران در 22 بهمن، جوابشان را داد. شما شرایط فعلی را چه می بینید. این موضوع مورد تایید شماست که بدون تصحیح شرایط داخلی مذاکره کنیم؟
رضایی: صحبت های آقای روحانی و آقای جلیلی را که گوش می کردم به خودم می گفتم که الان حرف بزنم یا نزنم. اگر حرف نزنم، ظلم به تصمیم گیری مردم است و اگر حرف بزنم، اینها همه دوستان و عزیزمان ما هستند و بدون شک اگر دولتی تشکیل بدهم از تمام دوستان استفاده می کنم. اما اجازه بدهید به صراحت حرف هایم را بزنم. این تجربه تاریخی خوبی است. حال ننشینند و در آینده بگویند که اینها نشستند و پته همدیگر را رو کردند. این میز صداقت دولتمردان ایران را با مردم نشان می دهد که مسائلی را که داشتند مطرح می کنند و بعدا خود مردم جمع بندی می کنند، لذا نباید بگوییم که دشمنان سوءاستفاده می کنند حرفی نزنیم یا اینکه مسائل دیگری در ذهنمان باشد واقعیت این است که افراط و تفریط در زمان آقای جلیلی و هم در زمان آقای روحانی شده است، یعنی درست است که از جنگ جلوگیری کرده ایم اما آیا نمی توانستیم با بهای کمتر این کار را کنیم، باید اینقدر عقب نشینی می کردیم؟ در زمان آقای جلیلی بالاخره با سولانا روی 2700 سانتریفیوژ توافق کرده بودیم. قراردادی درست کرده بودیم و باید آن را به نقطه توافقی می رساندیم.
جلیلی در واکنش به رضایی: توافقی نبوده است.
رضایی: دکتر لاریجانی توافق کرده بودند، پس باید این قرارداد را ابتدا قطعی می کردیم و بعدا ادامه می دادیم. آیا این روش بهتر نبود؟ بنده در شورای عالی هسته یی بودم و گزارشات بعدا نیز به بعدا به دستم رسیده است. از اطلاعات باخبرم پس واقع این است که افراط و تفریط ها از سیاست اصلی نظام دور بوده است. البته دوستان با رهبری چک می کردند. بنده تمام جزئیات را می دانم، ولی بالاخره باید به افراط و تفریط ها پایان داده شود. اینها گذشت. سوال ما این است که می خواهیم از گذشته مان بدون کم و کاست دفاع کنیم؟ یعنی همه چیز درست بوده است؟ پس اگر همه چیز درست بوده است پس نباید مشکلی داشته باشیم. به نظرم دوستان اینطور خود را حق مطلق ندانند و در عوض بگویند اشتباهاتشان کجا بوده است. بالاخره انقلاب ما تازه پا است و باید مرتب تجربه کند و این تجارب را صادقانه منتقل کند یا اینکه اگر خودمان خواستیم مسئولیتی بگیریم، صادقانه اشتباهاتمان را اعتراف کنیم. من در دفاع آقای جلیلی، روحانی یا دوستانمان که همه از خود دفاع می کنند، این حرف ها را می زنم. نباید دفاع از خودمان را به دفاع از نظام و مردم ترجیح دهیم. ما در شرایط خاصی هستیم. شک ندارم که به فضل پروردگار متعال، با بسیج همه توانایی های ملت ایران می شود اقدامات بزرگ انجام داد، مشروط به اینکه صداقت را در پیش بگیریم. اشکالی ندارد که اشتباهات را صادقانه بگوییم.
جلیلی: بین حق و باطل راه رفتن، به معنای میانه روی و دوری از افراط و تفریط نیست. وقتی دیگر موضوع باطلی داریم، اینکه کسی بخواهد وسط اینها راه برود و بگوید حد وسط را عمل می کند، غلط است. اطلاعاتی که شما می فرمایید، مبنای درستی ندارد. آن زمان آقای لاریجانی بود که رفتند و معاون آقای لاریجانی و سولانا به توافقی رسیدند که سولانا زیرش زد و آن را قبول نکرد. البته آن نکته شما درست است که باید ارزیابی کنید و نباید مطلق نگر باشید.
رضایی: یعنی در زمان شما اشتباهی رخ نداده است؟
جلیلی: بله؛ من می گویم مثالی که شما زدید، در زمان آقای لاریجانی بود و از سوی سولانا رد شد و نه ایران ولی اینکه ارزیابی داشته باشیم خیلی خوب است و مرتب باید کاستی ها و ایرادات را ببینیم و رفع کنیم به خصوص برای دوره خود بنده.
حداد عادل: در تبلیغات انتخاباتی شما در زمینه سیاست خارجی آمده بود که باید با کدخدا کنار بیایید. اگر این کدخدا آمریکا است پس ما رعیت آمریکا هستیم.
جلیلی: در زمینه سیاست خارجی دفاع از حقوق و ارزش های کشور مهم است. البرادعی در صفحه 144 کتاب خود می گوید که پیشنهادهایی به ایران داده شد، نه تنها ناچیز بود، بلکه لحن بدی داشت. آقای روحانی در صفحه 583 کتاب خود می گوید متاسفانه در مقابل اگر نگوییم ایران هیچ ما به ازایی دریافت نکرد، اما این ما به ازا بسیار ناچیز بود و قول هایی انجام نشد و درخواست ها بیشتر شد.
در آن زمان هیچ خطری ایران را تهدید نمی کرد، زیرا ایران مقتدر بود و چون ایران با اقتدار بود آن ها به دنبال ایران آمدند.
قالیباف: در سال 82 که من فرمانده نیروی انتظامی بودم در جلسه ای به شما که دبیر شورای عالی امنیت ملی بودید ،گفتم که اجازه بدهید دفتر تحکیم وحدت به مناسبت وقایع سال 82 تجمعی در چارچوب قانون داشته باشد، اما شما گفتید که به دنبال دردسر نیستید و نیاز به مجوز نیست. با اصرار من دفتر تحکیم مجوز برگزاری تجمع در چارچوب قانون را گرفت ما در مسئله آزادی باید همان نگاه را به آزادی چه هنگامی که در مسوولیت و چه هنگامی که منتقد باشیم، داشته باشیم. من در سال 82 معتقد بودم که در پشت سر مسائل نه دانشجویان بلکه افراد دیگری هستند در حوادث کوی یا خوابگاه طرشت علامه نیروی انتظامی مقابل نیروهای شخصی ایستاد اگر من منتقد بودم باید به نیروی انتظامی مجوز ورود به دانشگاه داده شود به این دلیل که من مطمئن بودم بعضی افراد در شکل گیری این تجمعات نقش دارند و نه دانشجویان. در مجلس ششم در جلسه ای من توضیحاتی دادم که یکی از نمایندگان مستنداتی دارم که در تجمعات دخالت داشت. او وسط مجلس به من گفت که منظور شما من هستم و من گفتم نه. بخشی از حرف های من در دانشگاه صنعتی شریف توسط voa و بی.بی.سی پخش شد و مطرح شد که من مواضع دوگانه گرفتم که این گونه نبود من هم طرفدار دادن مجوز به تجمعات قانونی بودم و هم معتقد بودم که پشت تجمعات دانشجویی دانشجویان قرار نداشتند، بلکه سایر افراد حضور داشتند.
حدادعادل: برخی دوستان طوری صحبت می کنند که انگار همه ما غیر مردمی هستیم و فقط جناب ایشان غصه این مردم را می خورند، این طور نیست، تنها راه ها متفاوت است، ما هم نگران مردم هستیم.
غرضی: به همه ایراد گرفتن اشکال ندارد، ماهیت را در نظر نگرفتن اشتباه است. استعداد کشور برای مقابله با مشکلات طی سال های گذشته متاسفانه به اندازه کافی تولید نشده است، آقای روحانی کسری بودجه و نبود تولید و بسیاری از مشکلاتی که داریم باعث این شده که دشمن دائما نقشه می کشد این ها ناشی از عدم استعداد داخلی است. بالاخره ارز 700 تومانی به 3500 رسیده و استعداد داخلی کاهش پیدا کرده و به همین خاطر دشمن طمع می کند. دوره های بعدی نیز نه دشمن عوض می شود نه ما عوض می شویم و نه ملت عوض می شود تا استعداد داخلی بالا نیاید دچار کسری می شویم.
ولایتی: بنده صحبت های آقای رضایی را تایید می کنم آقای لاریجانی در مذاکرات با آقای سولانا به جاهای خوبی رسیدند و قرار بود همین تعداد سانتریفیوژ داشته باشیم. اما بعدا آقای سولانا عقب نشینی کردند. دلیلش این بود که یکی مقامات بلند پایه در نماز جمعه گفته بود که ما مذاکره نمی کنیم آقای سولانا در زمان مذاکرات تلکس را به آقای لاریجانی نشان داده و گفته بودند مسوول اجرایی کشور گفته است که مذاکره نمی کنیم. و البته مشابه این را بنده در سیاست خارجی در زمان خودم نیز سراغ دارم که اگر زمان باشد، عرض می کنم. دشمن در رفتار شما تناقض می بیند آقای لاریجانی زحمات زیادی کشیدند و به توافق هم رسیدند و می شد مسئله هسته یی را حل کرد، اما کسی یک مرتبه حرف دیگری زد چون آن شخص یا افراد منتسب به او در صحنه نبودند که بگویند ما این مساله را حل کردیم تا شخص یا افراد دیگری نگویند که ما مسئله را حل کرد ه ایم.
جلیلی: اظهاراتی که شما گفتید درست نیست.
ولایتی: هرکس هر چیزی می گوید شما می گویید درست نیست! بنده اطلاع دقیق دارم. درباره زمان بنده هم مشابه همین مساله وجود داشت که عرض خواهم کرد.
جلیلی: درباره همان مسائلی که شما سراغ دارید بنده اطلاعات کامل تری را می گویم.
غرضی: سوءاستفاده از مقام ها و منابع مختلف کشور و نبود انسجام به اینجا رسانده که شخصیت ها با تکیه بر دیدگاه ها و منابعی که در اختیار دارند اینگونه منافع کشور را به خطر می اندازند.
دفاع روحانی از خود:
نکته ای که آقای حدادعادل راجع به مساله کدخدا گفت اجازه دهید سوال را مطرح کنم. پرسیده بودند که مذاکره با آمریکا راحت تر است یا مذاکره با اروپا که گفتیم اروپایی ها کدخدا دارند، ما برویم با همان کدخدا مذاکره کنیم، راحت تریم.
این که آقای جلیلی گفت که البرادعی گفته بحث سه کشور چگونه است باید بگویم این مباحث یک بخش مربوط به سال 82 و یک بخش مربوط به سال 84 است.
آخرین پیشنهاد اروپایی ها چه بود؟ این که البرادعی گفت سه کشور راه بازاری ها و چانه زنی را انتخاب کرده اند و آنچه می خواستند را ارایه ندادند در آن زمان دولت تازه عوض شده بود و ما تندترین جواب را دادیم، بادستور راه اندازی اصفهان آغاز شده بود.
اما از آقای قالیباف خیلی تعجب می کنم درست است ما باید رقابت کنیم، اما نه اینگونه، آقای قالیباف! دلم نمی خواست بگویم اما ناچار شدم شما گفتید که دانشجویان بیایند و گاز انبری عمل می کنیم و آنها را دستگیر می کنیم.
در آن زمان در مورد چند رییس کلانتری به شما تذکر دادیم، در آن زمان چه جوابی دادید، گفتید کل آدم های سالم من این تعداد هستند لذا معتقدم برنگردید به بحث های آن زمان این سینه پر از مسائل فراوان است بگذارید رقابت سالم، درست و دقیق باشد.
آقای قالیباف می گوید راجع به اقوام هم صحبت می کنیم آن موقع که در قدرت بودیم اینکار را انجام می دهیم چه اقدامی شورای عالی امنیت ملی راجع به اقوام کرده است، جز این که توصیه بوده حقوق حقه اقوام مورد توجه قرارگیرد اگر موردی اتفاق می افتاد صحیح نبود شورای عالی امنیت ملی برخورد می کرد. شما با این حرف اتهام به شورای عالی امنیت ملی می زنید.
بنده فردی هستم که از ابتدای زندگی سیاسی مسیرم روشن است هیچوقت پادگانی فکر نکرده ام هیچوقت پادگانی عمل نکرده ام جزء افرادی هستم که حقوق خوانده ام سرهنگ نیستم حقوق می دانم، حواسمان باشد چگونه حرف می زنیم اینجوری با یک مساله برخورد نکنیم.
بنده نظرم این است که با همه اقوام و اقلیت ها مساوی برخورد شود. من که همواره حامی آزادی بیان بودم در زمان شاه روبروی شاه ایستادم بعد روبروی افراطیون ایستادم طرفدار آزادی بیان بودم خطم خط اعتدال بود؛ چرا اینگونه بحث می کنید این شیوه صحیح نیست حرف زیادی برای گفتن داریم.
قالیباف: در رابطه با بحث اقوام من گفتم شما در رابطه با آزادی چه دانشجویان، چه گروه ها و اقوام یکنواخت اقدام کردید، نگفتم دیدگاه تان نسبت به اقوام این است اما واقعیت این است که به هر حال امروز اقوام و مذاهب مختلف بر اساس قانون اساسی و در حوزه امنیت ملی حقوقشان آن طوری که قانون تعریف کرده تحقق پیدا نکرده است.
روحانی: این کاملا درست است.
قالیباف: شما دبیر شورای عالی امنیت ملی بودید؛ به هر حال شما مسئول بودید و می توانستید در حوزه سیاسی امنیتی ایفای نقش کنید.
روحانی: آقای جلیلی می دانند ما مصوبه ای برای احقاق حقوق اقلیت های قومی و مذهبی گذراندیم.
قالیباف: من در این مساله بحثی نداشتم. بحث من در رابطه با دانشجویان بود. در جلسه قبل، حتما آقای عارف یادشان هست که بهترین ارتباط بین پلیس و دانشجویان در زمان مدیریت من بود. یک نمونه بگویید که پلیس حرکت گازانبری داشته است؟ اصلا چنین حرکت هایی نبوده است. خود دولت اصلاحات این را تایید می کند. از قضا من در مقابل لباس شخصی ها ایستادم و گفتم کسی خلاف قانون نکند و هزینه اش را دادم. حرفم این بود که آن زمان می گفتم به دفتر تحکیم اجازه بدهیم طبق قانون احزاب تجمع کنند.
روحانی: من چه گفتم؟
قالیباف: شما گفتید دنبال دردسری؟ ولش کن! دو روز می آیند و می روند.
روحانی: این بود؟ این بود؟ سندش کو؟ من همانی را گفتم که قبلا به آن اشاره کردم. گفتم اگر می خواهید این ها را به خیابان بیاورید و بعد گازانبری این ها را محاصره کنید و برایشان پرونده درست کنید این کار را نکنید. اما اگر می خواهید آزاد بگذارید، بحث دیگری است.
قالیباف: اگر نیت خوانی بلدید، این هنر شماست.
روحانی: من نیت خوانی بلد نیستم.
قالیباف: نماینده رسمی دفتر تحکیم بعد از آن جلسه آمد من به ایشان عرض کردم قانون احزاب به شما اجازه می دهد محل تجمع، سخنران و موضوع را اعلام کن من هم امنیت را برقرار می کنم. بعد دیگر دفتر تحکیمی نبود که این کار را انجام دهد. من شما را به عنوان یک فرد معتدل می شناسم و اینکه نگاهی باز دارید. شما فکر می کنید ما نگاه پادگانی داریم. افتخار ما این است که مجاهد و رزمنده بوده ایم و ایستاده ایم از عزت این کشور دفاع کرده ایم. به این افتخار می کنیم و اصلا از این ناراحت نیستیم. اگر شما می گویید نگاه پادگانی، من می گویم شما در عین این که نگاهی باز دارید می گویید دنبال دردسر نگرد. چرا در کوی دانشگاه آن اتفاق افتاد اما در خوابگاه طرشت این اتفاق نیفتاد؟ چرا در کوی دانشگاه در سال 82 این اتفاق نیفتاد؟ زیرا پلیس اینجا ایستاد و از لباس شخصی ها و کسانی که این طرف بودند کتک خورد ما گازانبری عمل نکردیم بلکه ایستادیم و هزینه پرداخت کردیم.
غرضی: این بحث ها آیا به بینندگان کمک می کند که تشخیص دهند؟
مرتضی حیدری، مجری: ما اتفاقا در ماظره های قبلی هم دنبال بحث های اینگونه بودیم.
غرضی: این بحث ها مربوط به وقایع گذشته و بین دو نفر است این ها بین هم اختلافی دارند هیچ قاضی نیست جواب بدهد. این ها به چه درد مردم می خورد؟ می گویند یا تو حق بودی یا دیگری امکان ندارد از این بحث های دو طرفه کسی سود ببرد دعوای بین اشخاص و افراد می شود. شما باید نگاه کنید و برای 70 میلیون نفر و اداره کشور برنامه بدهید. هیچ کس اینجا برنامه فیزیکی نمی دهد همه برنامه های عرفانی و ادبیاتی می دهند نه سیاست خارجی اینجا حل می شود نه سیاست داخلی. من فکر می کنم به هیچ دردی نمی خورد.
مرتضی حیدری: نظر شما محترم است اما طبیعی است که عملکرد مدیران ارشد و استراتژیک کشور در آینده بخشی اش به رویه هایی برمی گردد که در گذشته مطرح می شد مسائلی که هم اینجا مطرح شد این روزها در خبرگزاری ها و سایت های اینترنتی و مناظرات بیرون از صدا و سیما مطرح می شود.
غرضی: آن ها مشغولتان می کنند به مسائل گذشته. آیا دعوای این ها حل می شود نمی شود.
روحانی: من می خواهم به ملت بزرگوار بگویم شیوه تخریب را نمی پسندم، حاضر نیستم رقیبم را تخریب کنم و اسرار سری اینجا را افشا کنم و جملات را بالا و پایین کنم همان طور که آقای قالیباف بسیاری از حرف ها را زدند و من نگفتم اگرچه در حافظه ام بود. بحث من پلیس نیست. دست همه پلیس های خدمتگذار کشور را می بوسم بحث من شیوه آقای قالیباف است.
می رسم به آقای رضایی که با لحنی صحبت می کند مثل اینکه ایشان نظرات بسیار دقیقی داشتند. آقای رضایی شما همان کسی هستید که در جمع گفتید شورای سازمان ملل به مراتب بهتر از شورای حکام است و آقای روحانی چرا جلوی این کار را گرفته که پرونده از شورای حکام به شورای امنیت نرود. شما اینجا ما را نصحیت می کنید ما که نمی خواهیم اینها را بگوییم. چون شما آغازکننده هستید می گویم حرف های دیگر شما را هم دارم. اولین جلسات سری هسته یی را کدام سایت افشا کرد چه کسانی در جلسه سران بودند که همه ناراحت شدند. آقای ولایتی آنجا حضور داشت. خیلی حرف ها هست که نباید گفته شود. اینجا جای این بحث ها نیست. رقابت سالم کنیم. از چه دفاع می کنید تمام گرفتاری های ما این است که همه تلاش نشد برای این که پرونده به شورای امنیت نرود. هیچ کس مقصر نبود امروز همه باید تلاش کنیم که پرونده که ظالمانه به شورای امنیت رفته به شورای حاکم برگردد.
رضایی: حرف اساسی من این بود که ما می خواهیم اطلاعاتی را به مردم بدهیم که مردم بر اساس آن برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند، چرا طوری صحبت می کنیم که گویی هیچ اشکالی نیست؟ آیا معنای این حرف این است که اگر یکی از شما رییس جمهور شد می خواهد با همان وضع گذشته که امروز از آن دفاع می کند کشور را اداره کند یا نه؟ اشکالاتی بوده است چرا به آن اشکالات اشاره نمی کنید؟ به عنوان نمونه گفتم شما می گویید این مذاکرات منجر به این شد که جنگ نشود و نظام هم به هر حال کنترل می کند هم حرکات آقای جلیلی را کنترل می کند و هم حرکات آقای روحانی را اما بحث من این است که آیا نمی شد شما با هزینه کمتری این کار را می کردید> ببینید سوال ما چقدر مودبانه است، اما آقای روحانی اگر بخواهد با این عصبانیت و داد و بیداد کردن سکان کشور را به دست بگیرد خدا به این کشور رحم کند.
ما باید خونسردیمان را حفظ کنیم من که کسی را تخریب نکردم سوال مودبانه ای از هر دو طرف کردم زیرا اطلاعات دقیق دارم که به این صورت بوده است ضمن اینکه زمانی ما در حال تحریم نبودیم فکر می کردیم تحریم می شویم اشتباه می کردیم ،بله احتمال جنگ بود، اما جنگ را از طریق دیگری می شد کنترل کرد که اگر لازم شد خواهم گفت.
زمانی ما در حال تحریم بودیم اما آقایان گفتند کاغذ پاره ای بیش نیست، اتفاقا اشکال اساسی را در سیاست خارجی در مسئله تشخیص می دانم، زمانی جنگ نیست، اما تصور می کنند جنگ می شود. چه هزینه عظیمی کشور خواهد پرداخت یک تشخیص غلط چه مشکلاتی ایجاد می کند، زمانی می خواهد تحریم شود، اما می گویند نه تحریمی در پیش نیست، اینها خسارت وارد می کنند، اما بحث من این است ما که می خواهیم خود را در معرض انتخاب مردم قرار دهیم طوری صحبت کنیم که اگر اشتباهاتی بوده است که بحث ما در اینجا فعلا پرونده هسته یی است گفته شود که مردم بتوانند تصمیم بگیرند و براساس آن عمل شود.
روحانی: فقط من می خواهم این جمله را بگویم که من نه عصبانی شدم و نه ناراحت، البته چون اشکالات، اشکالات توهین آمیزی بود باید با صدای رسا جواب می دادم برای ملت عزیزم.
در ادامه سومین روز مناظره نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محمدرضا عارف دیدگاه های خود درباره سیاسی را بیان کرد و دیگر نامزدها به نقد دیدگاه های وی پرداختند.
عارف: در تذکر اولیه ام اشاره کردم که خوب بود جمع بندی از دو مناظره گذشته انجام می شد. ما در بخش های مختلف در کشور با مشکلاتی روبه رو هستیم. به گفته یکی از فرماندهان نظامی، رییس جمهوری باید بیاید که کشور را از حالت بحرانی نجات دهد. سوالم این است که چه کسانی مسوول وضع موجود هستند؟ در دو مناظره قبلی به این موضوع پرداخته نشد. مردم حق دارند بدانند که چه کسانی وضع موجود را به وجود آورده اند. جریان اصولگرا در هر سه قوه حاکمیت دارد. در مورد قوه مجریه بگویم تقریبا نیروی های اصلاح طلب در هر بخشی که بودند، حتی در یک بخشداری را حذف کرده اند.
نتیجه اش شرایطی شد که اکنون با آن روبه رو هستیم. عملکرد 8 ساله گذشته نشان داده که نمی توان برای تحقق آرمان های انقلاب به یک جناح خاص محدود شد باید از نیروهای متخصص استفاده شود. عملکرد دولت اصلاحات با 8 سال گذشته را اگر مقایسه کنیم، دولت اصلاحات با شعار توسعه سیاسی آمد، اما توسعه فراگیر را دنبال کرد. فعالیت اقتصادی در نفت با هشت دلار آغاز شد اما کل درآمد 173 میلیارد دلار بود. از محل فروش نفت خام، 630 میلیارد دلار نفت خام داشتیم. رشد 6 درصدی اقتصادی، اشتغال متوسط 700 هزار فرصت شغلی وجود داشت. گرانی کنترل شد، تورم 17.3 درصدی مهار شد.
ارز تک نرخی شد و پنج سال باقی ماند. اما سوال این است که با درآمد حاصل از فروش نفت 630 میلیارد دلاری، قرار بود نفت را بر سر سفره بیاوریم چرا نان را برداشتیم باید مسوولیت ها را بپذیریم. اینکه می گویند جریان موهوم انحرافی مسوول است خطاست.
رییس دولت این جریان انحرافی را نمی پذیرد. کسانی هستند که آنها را از نزدیکان خود می دانند. اخلاقی این است که جریان اصولگرا مسوولیت خود را بپذیرد. بر این باورم که در دهه چهارم انقلاب دیگر نوبت آزمون و خطا نیست بلکه باید براساس آگاهی و عملکرد خوب کار دنبال شود. اشاره کردم باید اجرایی شدن همه اصول قانون اساسی به عنوان میثاق ملی را دنبال کنیم به ویژه فصل سوم قانون اساسی که حقوق ملت را بیان می کند.
بنده در روز گذشته در سفری که به غرب کشور داشتم، در کردستان و ایلام مردم مطالبات خود را اعلام کردند، همه در مورد گرد و غبار رنج می بردند. ما باید با این پدیده چطور برخورد کنیم. من در دولتم معاونت اقوام را ایجاد خواهم کرد تا مطالبات به حق آنها را دنبال کند. در مورد زنان نیز در قانون اصولی وجود دارد. اصل 21 قانون اساسی هم تاکید کرده است. امیدوارم در دولت آینده از تمام ظرفیت های قانون اساسی استفاده کرده و پاسخگوی مسائل مردم باشیم.
نقدهای دیگر نامزدها:
غرضی: از اول جلسه بحث دو گروه اصلاح طلب و اصول گرا بود و سی سال است که کشور توسط این دو گروه اداره می شود. قدرت سیاسی در انحصار این دو گروه بوده که آنها در مقاطعی همدیگر را حذف کردند. اینکه الان در این مناظره افراد مختلفی از اصول گراها و اصلاح طلب ها حضور دارند به معنای شکست قطعی این دو گروه است. سوال من از آقای عارف این است که دبیرکل یک حزب گفت که قانون اساسی اصلاح طلبی منشور سازمان ملل است، آیا باز رویمان می شود که بگویم اصلاح طلبیم؟ اگر شما رای دولت دارید نوش جانتان اما اگر اصلاح طلبی بخواهد با ایراد به سایر دستگاه ها به قدرت برسد نتیجه آن می شود که عده ای پیدا می شوند از رهبری حزب عبور می کنند. آقای عارف اصلاح طلبند و هم از برخی اسامی نام ببرند که به وسیله آنها می خواهند رای جمع کنند و اشکالی هم ندارد اما باید اصولگراها و اصلاح طلبان بگویند با متن جامعه چه کرده اند؟ متن انقلاب در مشروطه، صنعت ملی شدن نفت، انقلاب اسلامی، جنگ و مبارزه با خارجی ها بوده است این دو گروه بگویند چه اتفاقی افتاده که متن انقلاب که 98.2 درصد آرا داشته است اکنون باید کلی هزینه کنند که مردم سر صندوق رای بیایند جز این دو گروه چه کسی مردم را از متن انقلاب دور کرده است.
رضایی: دو جمله از صحبت هایی که پشت تریبون خوانده ام را دوباره بگویم. امرز مردم از کشمکش های سیاسی خسته شده اند که باید به آن پایان دهیم. مدیریت اصلاح طلبی و اصولگرایی جواب نمی دهد. هرچند در بین اصولگرایان و اصلاح طلبان افراد خوبی وجود دارد که می توان از همه آن ها مشروط بر قبول داشتن رهبری و کارآمدی استفاده کرد و کار بزرگی در کشور انجام داد. پس به خاطر خدا و مردم بنا را بر حق مردم بگذاریم بر محور دور هم جمع شویم و بر گذشته ها صلوات فرستاده و آن را تمام کنیم. الان در تحریم هستیم و مشکلات جدی داریم. ان شاء الله همه دست به دست هم می توانیم مشکلات را حل کنیم.
ولایتی: ای به درویش توانگر به کم و بیش بد است/کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم. آیا این ایرادی که شما به اصولگرایان می گیرید در دولت اصلاحات نسبت به اصولگرایان انجام ندادید؟ کسی از اصولگرایان در سمت های بالا باقی گذاشتید یا از دَم همه را برداشتید؟ بالاخره اصولگرایان و اصلاح طلبان بخشی از ملتند و همه نظام و رهبری را قبول دارند. قبول دارم که نباید انحصارطلبی کرد اگر احیانا اصولگرایی در سمت ریاست جمهوری قرار می گیرد از افراد کارآمد، متعهد، متدین و پایبند به نظام قانون اساسی و ولایت فقیه باید استفاده کند و این طور جامعه را تقسیم نکند. شما هم قبول کنید در دولت اصلاح طلبان آن ها همین کار را کردند که بعدا اصولگرایان جوابشان را بدهند. والا در دولت های بعدی از این خبرها نبود.
روحانی: صحبتی ندارم.
حدادعادل: من با آقای عارف موافقم که باید شایسته سالاری شود. ایشان مشکلات امروز را گردن اصولگرایان می اندازند که چرا اصلاح طلبان را کنار گذاشتند، اما دیدیم که آقای خاتمی که دولت را از آقای هاشمی گرفته بودند چه پاییز برگ ریز اصلاحاتی را راه انداختند. مملکت را مثل یک گونی جلوی پنجره تکاندند و در برخی ادارات تنها آبدارچی باقی مانده بود. ما می گفتیم که چرا این تغییرات را انجام می دهید گفتند هرکه به خاتمی رای نداده باید برود.
من به آقای عارف رفیقم و هر دو دانشگاه تهرانی هستیم، اما می خواهم بگویم که در خود مجلس اصلاحات با من چه کردند. مگر من چه کار کرده بودم. زمانی که وزارت کشور اعلام کرد که من رای نیاورده ام، من اعتراضی نکردم اما بعدا شورای نگهبان اعلام کرد که بنده رای آورده ام، اما مجلس اصلاحات 5 ماه یک لنگه پا در جلوی در مجلس مرا نگه داشت و اعتبارنامه من را امضا نکرد. «کفاره شراب خورهای بی حساب مخمور در میانه رندان نشستن است».
شما گفتید همه چیز زیرسر اصولگرایان است. اما آقای احمدی نژاد هیچ گاه خود را اصولگرا ننامید. ما هم همه چیز را زیر سر احمدی نژاد نمی دانیم.
حکایتی است که «خانه کسی را دزد زده بود و همه همسایگانش به او ایراد می گرفتند که مثلا قفل در را محکم نبستید، چرا دیوار را بلند نساختید. چرا وسایلت را فلان جا گذاشتید. آخر صاحبخانه با عصبانیت گفت؛ یک حرفی هم به دزد بزنید.» من می خواهم بگویم که یکی هم بگوید که دشمن خارجی ما را تحریم کرده و مقصر است. نمی گویم اصولگرایان مقصر نیستند اما لطفا آن را هم بگویید.
آقای عارف می گویند که در برخی استان ها ریزگردها وجود دارد، اما ایشان می دانند که این مساله شش ماه، یک سال، دو سال نیست و البته خارج از حیطه یک کشور هم هست و نیازمند یک حرکت جهانی است و شاید با 10 سال هم درست نشود. البته این دولت هم اقداماتی کرده است اما دیگر نمی شود که دستور بدهند که ریزگردها نیایید.
جلیلی: آقای عارف من شما را به انصاف می شناسم. چند نکته عرض می کنم و توضیح شما را می شنوم. شما خیلی بحث آزادی را مطرح کردید. این چند موردی که وجود دارد زمانی که شما در مسئولیت بودید آزادی نبود؟ نمی خواهم بحث دو جناح خاص را مطرح کنم، بحث مردم را مطرح می کنم. چرا در زمان دولت شما هر اعتراض اجتماعی با بدترین وضع با آن برخورد و بی تدبیری می شد.
عارف: می شود مثال بزنید؟
جلیلی: در سمیرم چند نفر وقتی یک اعتراض اجتماعی شد کشته شدند؟ هشت نفر. در ایذه چهار نفر. در فیروزآباد چهار نفر و در سبزوار یک نفر.
عارف: این ها تقصیر دولت بود؟
جلیلی: بالاخره تدبیر است.
عارف: نیروی انتظامی زیر نظر دولت است.
جلیلی: زیر نظر شورای تامین استان و استانداری هاست. حالا این را می گویید نه. در صورتی که همه برخوردها زیر نظر دولت، وزارت کشور و شورای تامین استان است. مثال دیگری می زنم. حالا که بحث دانشجوی ستاره دار را مطرح می کنید، دانشجوی ستاره دار از کی مطرح شد؟ وزیر علوم، آقای توفیقی، فروردین ماه امسال مصاحبه کردند و گفتند این مال زمان ما بود. فراتر از آن این خیلی بی سابقه است که وزیر علوم وقت آقای معین نامه ای به رییس جمهور می نویسد که 50 دانشجویی که از یک انجمن اسلامی مستقل جلوی وزارت علوم رفته اند و اعتراضی کرده اند با آنها برخورد امنیتی، قضایی، اطلاعاتی و سیاسی و حقوقی شود. عرض من این است که چون شما به انصاف می شناسم که این طور بحث ها در برخورد با مردم مهم است زیاد در مورد جریانات سیاسی خاص بحث نمی کنم. برخوردهایی در شکل های مختلف صورت می گیرد و بعد آن گونه صحبت می کنیم که انگار آن موقع آن بحث ها نبوده است.
یا در بحث آزادی رسانه ای عدالت رسانه ای آن موقع چقدر بود وقتی می گوییم آزادی بخشی از آن امکان دادن به بقیه است حجم رسانه ها در اختیار چه کسانی بود. همین اقوام، اقلیت ها، شهرها و روستاها چقدر سهم رسانه ای داشتند. 80 - 90 درصد آن دست عده ای خاص بود که معروف به زنجیره ای شدند. می خواهم بگویم حرف هایی که مطرح می شود باید در مصدایق به خوبی دنبال شود. می گویید وضع موجود انگار وضع موجود وضع بسیار بدی است. ما پیشرفت های بسیار خوبی داشتیم. چرا آن ها را نادیده می گیریم؟ حتما ایراد شما به نقایص است نه پیشرفت های خوبی که همه به آن اعتراف می کنند. اتفاقا این نقایص از وقتی صورت گرفت که از مبانی اصولگرایی زاویه گرفته شد. سال 88 اوج مشارکت در کشور بود و مانور جمهوریت بود و به دنبال نشان داده شد که در جمهوری اسلامی ایران مشارکت بالا است و در یک رقابت گسترده کسی نمی توانست مشارکت را در انتخابات 88 را نفی کند. مبنا هم باید قانون باشد به خاطر همین بود که دو روز قبل ازانتخابات اوباما نامه ای به رهبری نوشت که بدون ایران مسائل حل نمی شود. در آن زمان چه کسانی فتنه به پا کردند و ایران را دچار فتنه کردند و دوباره همان ها را به طمع انداختند و کسانی که دچار یاس شده بودند امیدوار کردند.
قالیباف: آقای عارف فرمودند اگر در دولت قرار بگیرند معاونت مربوط به اقوام را تشکیل می دهند. سوال من این است در دولتی که شما به عنوان معاون اول و وزیر بودید و این هم جزو قانون اساسی بود؛ می توانستید آن زمان این کار انجام دهید. چه ضمانتی وجود دارد که دوباره مسئولیت را در دست بگیرید و این کار نشود یا در مورد حوزه فرهنگی تشکل های مردمی و به ویژه تشکل های مردمی که رویکرد و جوهره مذهبی دارند و اثرگذار هستند و بخش عمده باورهای مردم هستند چه کارنامه ای داشته اید و چه ضمانتی است که آن اقدام دوباره تکرار نشود.
حدادعادل: اینکه آقای دکتر عارف می فرمایند معاونت اقوام درست می کنند؛ پرسش من این است که آیا برای قوم فارس هم معاونتی درست می کنید؟! (با خنده)
عارف در دفاع از خود: در مورد اظهارات آقای غرضی می گویم نگاه من همواره مبتنی بر همگرایی بوده است و معتقد هستم بر اساس توانایی ها و نه بر اساس دیدگاه های جناحی افراد باید انتخاب کرد. اعتقاد من به همراهی 51 درصدی است اگر با رقیبم رای مشترک 51 درصد داشته باشم آن را مبنای حرکت قرار می دهم. 51 را فدای 49 نمی کنم و در آینده هم همین منش را دنبال خواهم کرد. ما تفکر اصلاح طلبی را یکی از اصیل ترین جریان ها و تفکرات انقلاب می دانیم که به همه ارزش ها و قانون اساسی وفادار است بنابراین قانون اساسی جریان اصلاح طلبی همان میثاق ملی ما است اینکه فردی حرفی زده است نباید به حساب کل جریان اصلاح طلبان گذاشت.
غرضی: چرا همان زمان عکس العمل نشان ندادید؟ من از اینجا می سوزم آقای عارف. آن آقا که هیچ سمتی در جمهوری اسلامی نداشت یکباره دبیرکل اصلاح طلبان شد. من حرف شما را قبول دارم که اصلاح طلبی بخشی از انقلاب است اما آن دبیرکل چنین اظهاراتی را مطرح کرد و یک نفر پاسخ وی را نداد.
عارف: آقای غرضی اینکه هر کسی حرفی بزنند نباید به حساب کل جریان گذاشت.
غرضی: شما معاون اول بودید. آقای دکتر من که با شما جدل ندارم. من به شما علاقه مند هستم اما یک نفر جواب وی را نداد. نمی خواهم اسم آن بزرگوار را بیاورم. آن بزرگ هم ساکت بود و همه را مأیوس کرد از اینکه بگوییم اصلاح طلبی بخشی از انقلاب اسلامی است آیا این حرف است که بگوییم منشور سازمان ملل، قانون اساسی ایران است؟ سال 1328 وقتی که سازمان ملل تشکیل شد در اصفهان مرحوم حاج میرزا آقای شیرازی به منبر رفت و قانون شورای امنیت را با نامه حضرت امیر برای مالک مقایسه کرد و گفت مردم این منشور سازمان ملل است و این نیز مکاتبه حضرت امیر. من کاری به سیاست ندارم اما آیا آدم اینقدر باید خود را حفظ نکند یا معطل نباشد. نه یک روزنامه و نه یک مسئول اصلاح طلب به دهن این فرد نزد. آقایان اصلاح طلب آینده عمر من تمام است شما اگر می خواهید در این کشور صاحب امتیاز باشید این قانون اساسی 98.2 درصد رای دارد.
عارف: آقای رضایی بحث شایسته سالاری را مطرح کرد که در برنامه هایم آن را قرار دادم. در دورانی که ما مسوولیت داشتیم، تعدادی از مدیران عامل پست و مخابرات از جریان اصولگرا بودند. حتی آقای خاتمی از وزیری در کابینه اش استفاده کرد که به او رای نداده بود. بنا نیست در اینجا از همه عملکرد دولت اصلاحات دفاع کنم. بحثی را آقای حدادعادل در مورد عدم استفاده از همه ظرفیت ها مطرح کرد، بنده معتقدم که باید از همه ظرفیت های داخل کشور و افرادی که تعهد به قانون اساسی دارند، استفاده کرد. اینکه آقای احمدی نژاد اصولگراست یا نه، طی این سال ها دیدیم که همه جریان اصولگرا پشت سر احمدی نژاد ایستادند .
بنابراین همه با هم باید برای حل مشکلات کشور قدم برداریم و یک دولت مقتدری روی کار بیاید. اکنون رشد رسانه ها و نشریات و احزاب و NGOها را ببینید در همه زمان ها چگونه بوده است. اکنون قابل مقایسه نیست. یارانه به احزاب چگونه تعلق می گیرد. یارانه به رسانه ها به چه صورت پرداخت شده است. آیا یارانه هایی که به روزنامه اصولگرا داده می شد، به اصلاح طلب هم داده می شد. وزارت ارشاد باید در این زمینه گزارشی را ارائه کند. باید زمینه رشد آزادی بیان بر طبق قانون اساسی فراهم شود. هیچ راهی جز اعتماد به مردم و پذیرفتن خطا نداریم. البته پیشرفت های خوبی هم حاصل شده است. باید راه حلی برای مشکلات پیدا کنیم. در زمینه علمی دستاوردهای خوبی داشته ایم. زمانی که بحث نانو مطرح شد، بنده اواخر کارم در سازمان مدیریت بود. گفته شد که چون تازه شروع شده، می توانیم دستاوردهای خوبی داشته باشیم. در زمانی که معاون اول هم بودم، گفتند رییس جمهور یا معاون اول باید اجازه دهد که رییس ستاد نانو انتخاب شود و ظرف چند سال جزو 15 کشور اول دنیا باشیم، اما اکنون رتبه ما در نانو یک رقمی شده است، اما در مورد بحث های سال 88 بنده در دانشگاه که رفتم یکی از مطالبات دانشجویان مسائل سال 88 بود. در چهار سال گذشته تریبون ها یکسویه و انحصارا در اختیار یک جریان بود. بیاییم در یک فضای دوستانه حوادث سال 88 را تحلیل کنیم و با نگاه آینده ان شاءالله این لکه ننگ تکرار نشود. بنده در دانشگاه سعی کرده ام که دانشجویان را متقاعد کنم که مشارکت حداکثری وجود داشته باشد. دانشجویان هزینه داده اند. باید از گذشته عبور کنیم و فضایی پیش آید که مانند گذشته نباشد. صداوسیما در چهار سال گذشته چه کرد. تصویر خاتمی را به عنوان جاسوس نشان داد؟ این اخلاق است؟ والله قصدم کسب رای نیست به خاطر اخلاقی است که به آن پایبند هستم.
من نظام را دوست دارم و به نظام، ولایت فقیه و قانون اساسی اعتقاد دارم چرا ما به هم برچسب می زنیم. ما باید با همدلی جلو برویم، من نمی خواهم بحث های سال 88 را باز کنم. من درد می کشیدم، اما سکوت معنادار کردم همه نگران هستیم وباید با صمیمت و نگاه مشترک جلو برویم، ما در راهبردهای خود هیچ اختلافی نداریم، اما اختلاف سلیقه وجود دارد که می تواند موجب نشاط و تحرک شود. امروز مهمترین مسئله، مسئله جوانان است نباید آن هارا از دست دهیم. بناست از تمام تجارب دولت های گذشته استفاده کنم و قرار نیست در گذشته متوقف شوم. من از دستاوردهای دولت اصلاحات استفاده می کنم، البته نقدهایی به آن دارم.
جلیلی: من به شما برچسب نزدم و فقط گفتم اتفاقاتی در دوره اصلاحات رخ داده است آیا وقایع سال 88 ظلم به نظام نبود؟
عارف: به نظام ظلم شد و باید بررسی کرد و سهم همه افراد و گروه ها در شکل گیری این ظلم را مشخص کرد.
غرضی: یک بار در دولت اصلاحات و یک بار در دولت اصولگراها وزیر نفت عوض شد و با آمدن وزیر نفت بعدی قیمت نفت افتاد. سینه من مالامال عذابی است که کشیده ام. باید قبول کنیم عناصری که در دولت انتخاب کرده ایم،عناصر انتصابی بودند. تقصیر وزیر دولت اصلاحات بود که قیمت نفت افتاد و الان آقای عارف می گوید این اتفاق بدی بود روی کار آوردن آدم هایی که منسوب به ستادهای ما است گرفتاری فراوانی ایجاد کرده و بیاییم تعهد کنیم که رفقای خود را در دولت دعوت نکنیم.
عارف: توقع مردم از دولت پی گیری جدی مطالباتشان است.
در ادامه سومین روز مناظره نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، علی اکبر ولایتی دیدگاه های خود درباره مسایل سیاسی را بیان کرد و دیگر نامزدها به نقد دیدگاه های وی پرداختند.
ولایتی: بر پیامبر عظیم الشان اسلام درود می فرستم و این عید بزرگ و انسان ساز را به همه هموطنان و ایرانیان داخل و خارج کشور و همه مسلمانان و آزادیخواهان جهان تبریک می گویم. آرزو می کنم بتوانیم با درک عمیق و دقیق پیام آسمانی پیامبر عزیز برای گسترش عبودیت، معنویت، عقلانیت، اخلاق در جامعه تلاش کنیم. به همه مسلمانان جهان و ملت ایران، بانوان، ایثارگران، بسیجیان، نخبگان، دانشگاهیان، جوانان به خصوص رای اولی ها که آینده سازان کشور هستند، همکاران خودم در جامعه شریف پزشکی، پرستاران و پیراپزشکان، کشاورزان، کارگران و همه اصناف و بازاریان تبریک می گویم.
گاهی ممکن است برداشت نادرستی از مقام ریاست جمهوری وجود داشته باشد و او را حتی تا حد یک مدیر اجرایی ولی عالی رتبه تغییر دهیم. این برداشت در سایه دو اتفاق همزاد پدید آمده است. اول به خاطر مشکلات اقتصادی حاد جامعه و دوم تصویری که دولت کنونی از خود به جای گذاشته است. روش مدیریتی و شخصیت رییس جمهور باید به نحوی باشد که در چنین جایگاهی توان اجماع سازی داشته باشد. زیرا حوزه سیاست، حوزه اقناع و تدبیر است، نه سلسله مراتب و تحکم.
علت اینکه وارد رقابت های انتخاباتی شدم، این است که معتقدم حتی حل مشکلات اقتصادی هم در گروی اصلاح نگاه و اولویت هاست. بخشی از مشکلات اقتصادی ریشه در تحریم ها دارد. خیلی از مردم مطابق نظرسنجی ها اصلی ترین اولویت را مسائل خارجی و حل تحریم ها می دانند، لذا باید کسانی متصدی امور شوند که تجربه این کار را داشته باشند.
تجربه من در مصوبه 598 و اجرایی کردن آن و قرارداد 1975 است. به لطف الهی و رهبری های داهیانه امام راحل(ره) و در حال حاضر مقام معظم رهبری، رشادت های رزمندگان، پایمردی خانواده های ایثارگران به ویژه آزادگان و زحمات همکاران من در دستگاه دیپلماسی کشور اجرایی شدن این قرارداد به صورتی رخ داد که اولا تمام حقوق ملت ایران حفظ شد و برای اولین بار در تاریخ 200 ساله اخیر حتی یک وجب از خاک کشور به دست طرف مقابل نیفتاد. این را ما نماد مقاومت مدبرانه می دانیم و لذا معتقدیم همین مدل در موضوع هسته یی جواب می دهد.
هم اصرار بر حق غنی سازی و هم هدایت هوشمندانه به نحوی که با کشورهای دیگر قهر نباشیم زیرا وظیفه دستگاه دیپلماسی کاهش هزینه و نه صدور بیانیه و نه اعلام مواضع است. بنابراین با اطمینان به مردم عزیزمان می گویم که حل مساله هسته یی سخت تر از اجرایی کردن قرارداد 598 نیست.
از طرف دیگر، بخش زیادی از مشکلات ریشه در سوءتدبیر دارد که سوال این است که سوءتدبیر و ناکارآمدی از کجا می آید؟ از اینجا که خودمان را عقل کل بپنداریم و متخصصان را نادیده بگیریم، مدیران باتجربه را صرفا به خاطر اینکه با ما اختلاف نظر دارند، خانه نشین کنیم و با قوای دیگر درگیر باشیم و به جای چاره اندیشی برای حل مشکلات مردم و هم افزایی، انرژی های یکدیگر را خنثی کنیم.
اگر فردی در راس قوه مجریه قرار گیرد که نوعی مقبولیت بین جناح های درون نظام، مدیران باتجربه و متخصصان داشته باشد، قطعا مشکلات با سرعت حل می شود زیرا او می تواند کارآمدی را افزایش دهد. غلط است که کارآمدی را صرفا به حوزه های عمرانی، تنزل دهیم. از طرف دیگر وضعیت اخلاقی موضوعی مزید بر این وضعیت است. اگر فردی باشد که گفتار، رفتار و گذشته او زمینه ساز تزریق آرامش با جامعه باشد، مردم در سایه او احساس آرامش و اعتماد کنند، آنگاه است که می دانند قرار نیست هر روز شاهد دعوا باشند. لذا گرایش بنده اخلاق گرایی، عقلانیت و ثبات سیاست و مدیریت است. چنین دولتی در سطح داخلی نیز باید اصول قانون اساسی را در زمینه آزادی مقید باشد و فقط شعار ندهد. اگر این رخ دهد و مدیران خانه نشین نباشند و به کار گرفته شوند، انسجام ملی تقویت می شود، بازسازی اعتماد صورت می گیرد، سرمایه اجتماعی شکل می گیرد و امنیت ملی خود به خود تقویت می گردد. برای نشاط و همدلی باید زمینه حضور همه را فراهم کنیم. فقط شعار ندارد و رسانه ها را آزاد سازد.
انسجام داخلی و تعامل سازنده و فزاینده با جهان باید به طوری باشد که کشور را به سمت سازندگی بیشتر و برخورد اصلاح طلبانه با مسائل مبتلابه کشور اداره کرد. بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت، باید با دنیا رابطه خود را تقویت کنیم. اگر من رییس جمهور شوم، تعامل سازنده و فزاینده با کشورهای جهان برقرار خواهم کرد. من همه مسئولیت سیاست خارجی را می پذیرم و در چارچوب نظام و خطوط کلی رهبری، سیاست نظام را در روابط بین المللی اعمال خواهم کرد.
رابطه با چند کشور محدود آفریقایی و آمریکای لاتین خوب است اما آورده ای برای نظام ندارد، بلکه باید به خارج کشور سفر کرد و به دیدن کشورهای دیگر رفت. باید رفت و آمد سران کشورها را در کشور تسهیل کرد باید زمینه را طوری فراهم کرد که رفت و آمد بین ایران و دیگر کشورها طوری باشد که عزت مردم ایران حفظ شود.
گذرنامه مردم ایران نباید طوری باشد که اگر در جایی مورد بازرسی و ورود قرار می گیرند، مورد احترام نباشند و امروز ما می بینیم که متاسفانه برخورد کنسولی با مردم در خارج از کشور خوب نیست. باید تصویر کشور خودمان را در انظار دیگران بهبود بخشیده و این جزو شایستگی های مردم ایران است که سیاست خارجی آنطور عمل کند که برخورد دیگران با ما مطابق شأن مردم ایران باشد.
نقدهای دیگر نامزدها:
حداد عادل: من یک اختلاف نظری با آقای ولایتی دارم و آن این که حل مسئله هسته یی را سخت تر از آتش بس جنگ می دانم، علتش این است که مسئله هسته یی اصلا وجود ندارد و ما از طرف دشمنان متهم به این هستیم که می خواهیم بمب بسازیم، دشمن هم می داند، چنین چیزی نیست. مثلی است که می گوید کسی را که خوابیده می شود بیدار کرد، اما کسی که خودش را به خواب زده را نمی شود بیدار کرد. مسئله هسته یی هم چنین است. من البته منکر این نیستم هر چه توانایی در دیپلماسی بالاتر باشد بهتر است اما نباید مسئله امروز را با 20 سال پیش مقایسه کرد. شما که درمتن بیداری اسلامی هستید می دانید 20 سال پیش بر اثر انقلاب خطری برای سلطه جهانی به نام بیداری بوجود نیامد، اما امروز در اثر افزایش قدرت ما دشمنی با ما بیشتر شده و این مشکل تر است.
آقای عارف گفتند اصولگرایان هفت سال گذشته مقابل احمدی نژاد هیچ وقت نیستادند، سعی من این بود اگر ایشان کار درستی کرده گفته ام درست است و اگر به نظرم قانون شکنی بوده جلویش ایستاده ام. در مجلس وقتی ایشان به قانون مصوب مجلس عمل نکرد محکم ایستادم و از حق ملت دفاع کردم، تاوانش را هم دادم اما پشیمان نیستم.
از شما که دوست و همنشین من در مجمع تشخیص مصلحت هستید سوال دوستانه ای دارم کاندیدایی در تبلیغات انتخاباتی اش مرتبا دم از قانون می زد و دیگران را دروغگو می دانست. وقتی انتخابات انجام شد روز جمعه در حالیکه در سر صندوق هاباز نشده بود خبرنگاران خارجی را دعوت کرد و به مردم گفت که رییس جمهور شدم این خلاف بین قانون بود یا نه؟ آیا با این کار هوادارانش را تحریک نکرد و زمینه فتنه را فراهم نکرد؟ بعد از تهمت تقلب و وقتی رهبری در نماز جمعه گفتند نظام اسلامی اهل این بحث ها نیست چرا سکوت کردید؟ اگر از حق دفاع می کردید و می گفتید تقلب نشده و یا اگر واقعا تقلب شده بود استدلال می کردید و یا به آن دوستتان که مورد تایید آقای خاتمی هم بود می گفتید نباید قبل ازاین که در سر صندوق ها باز شود بگویی من رییس جمهورم چه عیبی داشت که سکوت کردید من که سکوت نکردم و این حرف ها را همان موقع و الان هم می زنم چه اشکالی داشت.
جلیلی: آقای ولایتی شما بحث قهر و آشتی را با دنیا مطرح کردید، من این موضوع را متوجه نمی شوم در بحث روابط بین الملل قهر و آشتی مانند مسائل فردی نیست. بحث منافع مطرح است، اگر منافع ما با افرادی تعارض داشته باشد، باید از حقوقمان دفاع کنیم شما که خودتان دبیرکل جنبش بیداری اسلامی هستید مثلا ما از مردم بحرین دفاع می کنیم آیا این به معنای قهر با دولت بحرین است اگر ظرفیت هایی برای ما ایجاد شده با تونس چرا اینقدر ما دوست هستند؟ زیرا در آن زمان ما با بن علی و مبارک قهر کردیم ما باید اینها را در فضای واقعی مطرح کنیم.
شما فرمودید من مسوولیت سیاست خارجی را می پذیریم چند سوال از شما دارم در دوران 16 سال مسوولیت شما در برخی اقداماتی که انجام شد، اگر مسوولیت آنها را بپذیرید بسیار خوب است یکی از آنها گفت وگوهای انتقادی است که چند سال با اروپا داشتید، مجموعا هفت گفت وگوی انتقادی پس از موضوع جنگ اول خلیج فارس انجام شد که خود آنها گفتند بیانیه 1992 آنها است که باید گفت وگوها انتقادی باشد ما آغاز کنیم که بیانگر نگرانی ها درباره رفتارهای ایران باشد و خواستار بهبود وضعیت در بسیاری از عرصه ها از جمله حقوق بشر حکم اعدام علیه سلمان رشدی و تروریسم و ..باشد هفت دوره گفت وگو انجام شد در نهایت آنچه که مطرح شد این بود که بیانیه 1997 در اواخر حضور شما ارائه شد اولا به دنبال بحثی که راجع به رییس جمهور وقت آقای هاشمی مطرح کردند که حکمی داده اند و بعد گفتند ملاقات های دو جانبه رسمی در سطح وزیران یا با ایران تعلیق می شود و یا در شرایط کنونی هیچ مبنای برای تداوم این گفت وگوها وجود ندارد.
بحث دیگری نیز مطرح شد ما باید تحلیل دقیق تر ارائه دهیم اگر قضایای مربوط به قطعنامه 598 حل شد باید پرسید که کی حل شد. پس از این بود که صدام به کویت حمله کرد در جهان موقعیتی پیدا کرد که دیگر هیچ کسی مدافع وی نبود باید بدانیم قبل از آن توانستیم حتی یک نفر را آزاد کنیم منکر تلاش های دوستان نیستم اما اینکه بگوییم ما اینکار را کردیم درست نیست این اقدام حاصل تلاش هشت سال رزمندگان دفاع مقدس ما است و برخی از شرایط نیز به و جود آمد اتفاقا سوال من این است از فرصت های که در آن زمان پیش آمد مانند بحث فروپاشی شوروی و حمله صدام به کویت ما چه استفاده هایی حداکثری کردیم.
قالیباف: بحث توان و قدرت ملی در حوزه اقتصاد، سیاست و نظامی است مساله اقتصاد با مساله نظامی رابطه مستقیم دارد اگر اقتصاد قوی داشته باشیم می توانیم نیروی نظامی خوب داشته باشیم نیروی نظامی به کمک اقتصاد نمی آید، ولی رابطه بین رزمندگان و حرکت های نظامی و سیاست یک رابطه دو طرفه است. معتقدم در دوره مدیریت جناب عالی به مدت 16 سال همیشه یک طرفه شما از ظرفیت رزمندگان و ایثارگری ها به نفع سیاست خارجی استفاده کردید، هیچ موقع سیاست خارجی به کمک رزمندگان نیامد، شنیدم که گفتید در غیر متعهدها این کار را کردم در بغداد این اتفاق نیفتاد، ولی هیچ وقت نگفتید رزمندگان رفتند جنگ جنازه شان هم بازنگشت.
سطح دیپلماسی را در حد پروتکل پایین می آوریم گفتید با میتران ارتباط دارید و قهوه می خورید. زمانی که شما با میتران قهوه می خوردید ما در جبهه موشک های آن را می خوردیم نفت ما را آتش می زدند اگر حوزه نفوذ بود پس چرا این گونه آقای جلیلی هم توضیح داد.
اگر موضع شما در حوزه دیپلماسی این گونه بود چرا یک بار از غرامت جنگ که آن ها متجاوز هستند برای یک مذاکره استفاده نکردید در واقع سیاست خارجی نتوانست حتی در حوزه دیپلماسی اقتصادی فعال شود. شما وضعیت ژئوپولتیک کشور را می دانید هشت سال جنگ بود هشت سال دیگر که جنگ نبود.
غرضی: آقای دکتر ما با هم وارد دولت شدیم دوران بسیار سختی را در جنگ گذراندیم و دستاوردهای عظیمی نیز نصیب کشور شد. رزمندگان هم سهم دارند در این دوره جنگ باعث شد که منطقه با جنگ آشنا شود مردم سوریه، لبنان، عراق، افغانستان و پاکستان با جنگ آشنا شدند و ادامه این کار باعث شد که پای آمریکا کم کم در منطقه باز شود. این حرکت ها در عراق و افغانستان انجام شد و در سوریه در حال باز شدن است. سوالم این است که یک موقعی آمریکا بر همه مناطق مسلط بود الان هم بخش وسیعی از این قدرت سیاسی را ما در اختیار داریم آیا قدرت سیاسی ما افزون است یا آمریکا. میگویند اگر نرویم پای صندوق های رای قدرت سیاسی ایران کم می شود. شخصیتی که می گوید قدرت سیاسی ایران افزون تر از آمریکا است توجه کنیم ما در مجموع وسیع جغرافیایی عمل می کنیم نه در مجموعه کوچکی که چهار تا آدم نروند رای دهند.
رضایی: دو تا سوال دارم نخست این که 598 صادر شده بود آیا اجرایی کردیم ما در هسته یی چیزی نداریم. سوال دومم از آقایان حداد عادل و قالیباف این است که مگر شما ائتلاف تشکیل نداده اید مشخص است که اختلافات نظرات جدی بوده است این را توضیح دهید.
ولایتی در دفاع از خود: صحبتی که آقای قالیباف گفتند نماینده ایشان آقای اسماعیلی هم گفته بود که نشان می دهد ایشان از تاریخ اطلاع ندارند ملاقاتی که من با آقای میتران داشتم من نگفتم که با آقای میتران قهوه خوردم ملاقاتی که با ایشان شد بعد از پایان جنگ و آن زمان رابطه نداشتیم اما بعد با فرانسه رابطه برقرار کردیم و بعد سخنی که بین ما مطرح شد این بود که آقای میتران آمدنش به ایران را منوط به این کرد که من تاریخی را معین کنم. ما تاریخ را تعیین کردیم و آقای رولاندوما گفت همین قبول است که در اکتبر همان سال قرار بود ایشان بیاید اما تخریبی شد البته نمی خواستند تخریب کنند ولی تخریب در کار وزارت خارجه شد و میتران نیامد.
درباره صحبتی که دکتر جلیلی کردند باید بگویم که دیپلماسی این نیست که در مقابل کشورهای دیگر خطابه بخوانیم و مطلبی را بیان کنیم اینجا در مصاحبه می گویم دیپلماسی این نیست که ما یک طرف بنشینیم و آنها طرف دیگر و ما یک حرف مشخص بزنیم اقدامات دیگر در خارج از اینها بکنیم.بنده به شما عرض می کنم که حرفی که می فرمایند برای 20 سال پیش است و الان وضعیت دنیا فرق کرده ناچارم موضوعی را مطرح کنم که تا به حال مطرح نشدند یک زمان قبل از آنکه به قطعنامه های شورای امنیت در بحث هسته یی نرسیده بودیم آقای سارکوزی مستقیم از بنده دعوت کرده و سفیر فرانسه آمد و گفت که آقای سارکوزی از شما دعوت می کند که به پاریس بیاید تا مذاکره کنیم.
بنده با آقای رییس جمهور صحبت کردم و ایشان گفت چون خود سارکوزی دعوت کرده حتما برو من به فرانسه رفتم و یک ساعت ملاقاتم طول کشید و همان صحبتی درباره لاریجانی گفتم درباره من اتفاق افتاد و با آقای سارکوزی درباره عدد سانتریفیوژها به توافق رسیدیم تا غنی سازی را متوقف نکنیم و اینکه حرف آنها را به طور کامل قبول نکنیم یعنی چیزی بینابین شود مثلا اگر 8 هزار سانتریفیوژ داریم به 4 و 5 هزار سانتریفیوژ برسانیم و آقای سارکوزی قبول کرد و گفت با آقای لدید که نفر دوم ایشان بود گفت که مذاکره کنید و ظرف مدت یک هفته آقای لدید قرار شد در راس یک هیات سیاسی و هسته یی به ایران بیاید بعد از دو هفته آقای سارکوزی گفت من می خواهم به کشور شما بیایم ملت شما ملت بزرگی است و دست رهبر این ملت بفشارم.
من تمام چیزیهای که عرض می کنم آقای آهنی سفیر پاریس گزارش کرده و اسناد آن در وزارت خارجه موجود است. بنده این را آوردم و کار متوقف شد نکته این است که در زمانی که بنده با تاکید آقای رییس جمهور به فرانسه رفتم قائم مقام وزارت خارجه کاردار سفارت فرانسه را و به نوعی به او گفت کسی که به پاریس آمده نماینده ما نیست در حالی که ما قرار گذاشته بودیم نفر دوم فرانسه بیاید ایران و قرار اولی این بود که آنها پذیرفته بودند سانتریفیوژها کار بکنند فقط عددش کمتر شود تا بشنیم و بحث کنیم تا به بن بست نخوریم تا پرونده به شورای امنیت نرود هم غنی سازی را داشته باشیم و هم مسئله هسته یی حل شود و مشکلات بین المللی پیدا نکنیم اما متاسفانه دولت جواب نداد و نه تنها جواب نداد وقتی چنین حرفی به کاردار فرانسه زدند وزارت خارجه فرانسه گفت اگر این خبر زودتر به ما رسیده بود ملاقات شما و آقای سارکوزی لغو شده بود یعنی عین همان قضیه آقای لاریجانی اتفاق افتاده بود.
می شد از این امکانات استفاده کرد و غنی سازی را ادامه داد و تحمیل ها را از طرف شورای امنیت نداشت و وضعیت کشور را به تحریم ها نرساند در رابطه روسیه نیز همین اتفاق افتاد آقای پریماکوف گفت اگر آقای پوتین به ایران بیاید ودست خالی برنگردد من آقای پوتین را به ایران می آورم من این قول را دادم و آقای پوتین آمد و کارهای اولیه شد دو مرتبه در کارش تخریب شد می خواهم عرض کنم این دیپلماسی هسته یی دیپلماسی نیست.
در آخرین صحبتی که آقای جلیلی در آلماتی داشتند، پیشنهاداتی کردند که براساس آن می شد جلو برویم و آن پیشنهادات را ایشان نپذیرفتند. 1+5 گفتند که شما اگر غنی سازی 20 درصد را متوقف کنید و حرکت فوردو را قدری کند کنید، ما این سه تحریم را از روی شما برمی داریم. معلوم است که هرکاری قرار است انجام بشود، قدم به قدم است. در پاسخ آنها گفته شد ما فلان کار را می کنیم شما کل تحریم ها را بردارید. اینکه می گویم به شهادت معاون وزارت امور خارجه در جلسه است. مثل این است که شما بخواهید لیوانی بخرید که طرف بگوید 100 تومان است. شما بگویید دو تومن می دهید؟ او می گوید اگر نمی خواهی معامله کنی، چرا وقت ما را گرفتی. وقتی طرف حاضر است سه قدم بردارد بعد شما می خواهید یک قدم بردارید، معلوم است نمی خواهید کار را پیش ببرید.
دیپلماسی این نیست که در داخل کشور خودمان طوری وانمود کنیم که ما اصولگرا هستیم اما اصولگرایی این نیست که انسان انعطاف ناپذیر باشد. در رابطه با مصالح ملی باید بتوانیم از دیپلماسی به نحو احسن استفاده کنیم. دیپلماسی فقط خشونت نشان دادن و سرسختی نشان دادن نیست، بلکه یک معامله و تعامل است. ما باید با همه دنیا تعامل کنیم. قضیه بده و بستان است. نمی شود هرچه ما از آنها می خواهیم آنها به ما بدهند و متقابلا حاضر نباشیم کاری بکنیم. هنر دیپلماسی بیانیه صادر کردن و خواندن بیانیه پشت میز مذاکره نیست، حتما راه فعلی مذاکرات هسته یی اشکال دارد و اگر اینطور نبود، وضع ما به اینجا نمی رسید.
جلیلی: همین نکته ای که آخر اشاره کردید، خیلی خوب است. اگر اطلاعات دیگرتان هم مثل این اخبار باشد که واویلاست، چون کاملا غلط است. نوار گفت وگوهای آلماتی موجود است پیاده شده و خدمت آقا تقدیم شده است و اتفاقا همین گزارشی که شما براین مبنا نوشته اید را نوشتند از کجا می گوید و این خلاف است.
برای مردم بگویم در آلماتی چه خبر بود. در آلماتی آنها گفتند 20 درصد را بدهید در ازای دو تحریمی که بعدا می خواهد انجام شود. بعد آنها وارد سه درصد شوند. این روند خطاست که عده ای از دوستان شما همین بحث را دنبال می کردند. هم در دیدار با آقای سارکوزی و هم روسیه بحث شد، جلسه گذاشته شد، خود من رفتم و این بحث را مطرح کردیم و آنجا گفتیم. می گفتند آقای سارکوزی هم همین را به شما گفته و گفته شما بیایید متوقف کنید.
آقای لویت نفر دوم فرانسه است؟ او یک کارشناس در الیزه است. این برای ما اینقدر افتخار دارد که آقای لویت که کارشناسی در الیزه هست می خواهد به ایران بیاید و بعد نیامد و بحث متوقف شد و همه روند به هم خورد؟ بعد از آن قضیه سارکوزی سه بار با رییس جمهور تلفنی صحبت کرد. نکته ای که آقای قالیباف گفتند درست است. بحث این است که مابه ازای آن چه بود. این بحثی اساسی است و نباید اخبار را تکه تکه بگوییم و برخی مبانی مان کاملا غلط باشد. آنچه که درباره آلماتی گفتدید کاملا غلط است و نوارش موجود است. در آنجا بحث شد، ما گفتیم حاضریم گام های متقابل برداریم آنجا نماینده انگلیس گفت حاضرید همین الان این کار را بکنید؟ من گفتم شروع کنید. نماینده آمریکا به انگلیس گفت: ساکت چیزی نگو. بحث متوقف شد و همه خندیدند. آنجا نماینده انگلیس گیر کرد و نماینده آمریکا به او گفت اینطور پیش نرو و به دلیل همین منطق محکم بود که آنها اعلام کردند که باید به مراکزمان برویم، مشورت کنیم و بعد از چند روز به شما بگوییم که این چند روز به چهل روز تبدیل شد. بعد خانم اشتون در استانبول این را مطرح کرد. آنها نتوانستند در برابر منطق ما جوابی داشته باشند و اجازه خواستند به مراکزشان بروند. آن وقت این مساله از سوی فردی مثل شما باید اینطور بیان شود؟
اگر ما در سیاست خارجی که حوزه جدی است و منافع و تهدید کشور است اینطور برخورد کنیم، حتما نمی توانیم. چه کسی می گوید که ما در گفت وگوها فقط توانستیم اعلام موضع کنیم. چرا از سال 87 که گفت وگوها با اینها آغاز شده، فقط یک قطعنامه صادر کرده اند و دیگر نتوانسته اند اجماع داشته باشند.
از سال 87 آمریکا گفت به شرطی وارد گفت وگوها می شوم که ایران قطعنامه ها را اجرا کند. ما اجرا نکردیم اما آمریکا وارد شد. اینکه آمریکا مرتب اقدامات یکجانبه انجام می دهد برای این است که از اقدامات چند جانبه ناامید شده و نتوانسته اجماع حاصل کند.
ولایتی: بحث دیپلماسی کلاس فلسفه نیست آقای جلیلی آنچه که مردم می بینند این است که شما یک قدم هم پیش نرفته اید و فشار تحریم ها وجود دارد هنر دیپلماسی این است که حق هسته یی حفظ شود و تحریم ها بیشتر نشود هنر دیپلمات این است که کار رزمندگان را هدر ندهد.
در پایان بخش اول مناظره روز سوم، کاندیداها برای لحظات یا دقایقی که از فرصتشان باقی مانده بود، جمع بندی کوتاهی ارائه کردند البته ولایتی از تمام فرصتش در دفاع از خود استفاده کرده بود.
جلیلی: حوزه سیاست خارجه حوزه اندیشه است که باید بر اساس اسلام ناب این گفت وگو را با سازوکار و مدیریت مقتدر و قوی دنبال کنیم. مدیریتی هوشمند که این گفتمان را باور داشته باشد آن را به نتیجه برسد. اگر نتوانیم این کار را انجام دهیم دچار ضعف خواهیم شد و دولت مقتدری که بتواند به خصوص در عرصه سیاست خارجی عمل کند را نخواهیم داشت. این بحثی اساسی است آقای ولایتی پرسش من را پاسخ ندادند که چرا پس از هفت سال با گفت وگوهای انتقادی این گونه برخورد شد و پس از آن تحریم هایی مانند داماتو انجام شد و بعد شاهد بودیم حتی وزرا هم به ایران نروند و برای رییس جمهور وقت حکم جلب صادر کردند.
غرضی: سیاست خارجی انعکاس استعداد داخلی است از وقت بزرگان استفاده کردم و این بحث را جا انداختم. این بحث که یاد گرفتم این گونه است که اگر استعداد داخلی فزون شود سیاست خارجی درست می شود. همان طور که اگر شبکه های زیربنایی نداشته باشیم سیاست خارجی چیزهای دیگر است. من تمام عمرم را صرف این کارها کردم دائم به سراغ این رفتم که کاری انجام شود و خدارا شکر که بسیار خوب اثر کرد اگر مردم به من رای دهند برنامه من باز هم بر انسجام داخلی استوار است اینجا بحثی راجع به بزرگان و اقوام مختلف مطرح می کنند اعلام کرده ام اگر مردم به رای من دهند استاندار هر استان مردم آن استان انتخاب کنند این تحول بسیار بزرگی است باید آن را قبول کنیم و از همکارانم نیز خواهش می کنم به این مسئله رای دادند کشور را یک گام به جلو ببریم.
قالیباف: در حوزه سیاست خارجی معتقدم انسجام داخلی اساس کار است. در حوزه اقتصادی نیز همبستگی باید باشد چه بخواهیم مقاومت کنیم، چه بخواهیم مذاکره کنیم و چه بخواهیم رقابت کنیم، نیازمندیم که در حوزه دیپلماسی وقتی که بین دو دولت، بین دو نگاه و دو تفکر با هم حرف بزنیم. اینجا مبنا و جنس بحث، قدرت است. لذا هرچه قدرت ملی ما بالاتر باشد در حوزه دیپلماسی قوی تر هستیم؛ البته اگر دیپلماسی هم بتواند توان ملی ما را افزایش دهد باید از این فرصت ها به درستی استفاده کنیم، این را هم باید بدانیم که هیچوقت ملت ما در تاریخش نشان داده که عزت خود را فدای هیچ چیزی نکرده است؛ نه اقتصادی و نه مادی.
حدادعادل: تاکید می کنم که در انتخابات نه خودم باید سیاه نمایی کنم و نه هیچ کاندیدا ی دیگری. اینکه مشکلات داریم حرفی نیست اما اگر اسم دولت فعلی را زمستان بگذاریم و قول دهیم بهار می شود در زمستان صحبت از ناامیدی کنیم که این جفا به ملت و انقلاب است. مشکلات وجود دارد اما دستاوردهای زیادی هم در بخش های مختلف به دست آمده است. در حوزه های علمی و... دستاوردهای خوبی حاصل شده است اینکه آقای روحانی گفت سانتریفیوژ نچرخد این بهتر است یا کارخانه ها بچرخند.
در این بین مرتضی حیدری تذکر داد که در زمان مشخص میکرفون وی قطع می شود اما میکروفون قطع نشد و وی برای لحظاتی به سخنان خود ادامه داد.
حدادعادل ادامه داد: من می گویم مساله، سانتریفیوژ نیست بلکه مساله استقلال است.
روحانی: باید کشور را به گونه ای اداره کنیم که همه چیز را با هم ببنیم. اگر کارخانه ها بخوابند، مساله استقلال کشور مطرح می شود. اگر مردم دچار مشکلات اقتصادی شود عزت آنها زیر سوال می رود باید منافع ملی را ببینیم من گفته ام خیلی خوب است که سانتریفیوژها بچرخد اما به شرط اینکه صنعت، اقتصاد و زندگی مردم هم بچرخد. عده ای که پیش بینی هایشان درباره شورای امنیت وسازمان ملل غلط درآمد در واقع نتوانستند مسائل بین المللی را بشناسند شرایط امروز ما بسیار حساس است و کسانی که تجربه دارند و دنیا را می شناسند و می توانند با مذاکره و منطق پیش روند باید دیپلماسی هسته یی را به دست بگیرند برای حل و فصل مسائل بین المللی باید قدرت داخلی خود را تقویت کنیم تقویت قدرت داخلی به وسیله ایجاد یک دولت فراجناحی است که می تواند از همه نیرو های کارشناس استفاده کند قدرت ملی به وسیله دادن آزادی بیان به مردم فراهم می شود قدرت ملی به وسیله حضور همه مردم در همه زمینه های محقق می شود باید اول قدرت ملی خود را بسازیم و سپس با تدبیر با دنیا سخن بگویم مگر کشور از جنگ خارج نشد و مگر فرصت برای دانشمندان هسته یی فراهم نشد می توان از این تجربه ها استفاده کرد و فرصت لازم را به وسیله مذاکره واقعی فراهم کرد باید مسئله و راه حل های آن را بشناسیم سیاست خارجی برای ما بسیاری مهم است و باید قدرت در دست بگیرند که تجربه لازم را برای حل و فصل مسائل هسته یی داشته باشند تا بتوانند مشکلات مردم را حل کنند.
رضایی: در این جلسه مشخص شد سه نفر از دوستان که قبلا ائتلاف کرده بودند، اختلاف نظرهای جدی دارند. همچنین اکثر دوستان ما در گذشته مانده اند. گذشته برای درس گرفتن خیلی خوب است اما با توجه به اینکه شرایط کشور به کلی تغییر کرده است و حتی نسبت به سال 88 نیز عوض شده است، ماندن در مسائل گذشته جز گرفتن وقت ملت ایران، نتیجه دیگری ندارد. به این نقطه باید برگشت که باید مبدأ جدید و ایرانی سیاسی دوباره ای را با هم طراحی و پی ریزی کنیم. به طوری که سیاست داخلی و خارجی باید هدفمند باشد. برنامه ما این است که سیاست داخلی و خارجی دو هدف جدی بهبود زندگی مردم و گسترش نفوذ فرهنگی، اقتصادی ایران در کنار گسترش فعلی سیاسی را دنبال کند.
عمدتا در حوزه سیاست خارجی در سیاست جهادی موفق بوده ایم. یعنی در بین سوریه، حزب الله و لبنان کل ارتباط ما با اروپا و یا روسیه چقدر است. روابطی درست شده اما این روابط قادر نیست که ما را به عنوان بازیگر حتی در منطقه جای دهد. اینکه این چهار کشور هم با ما هستند، از آثار جنگ، انقلاب و دفاع مقدس است. بنابراین اگر بخش جهادی سیاست خارجی را از سیاستمان جدا کنیم، چه چیزی در سیاست خارجی باقی می ماند. تغییر جدی و اساسی باید صورت گیرد. براین پایه که سیاستمان را هدفمند کنیم. برای چه می خواهیم سفارت و روابط خارجی داشته باشیم. مساله دیگر این است که باید موضوع هسته یی را از حالت فرسایشی بیرون بیاوریم. اینکه تنها مرتبط مذاکره می کنیم که به تعبیر آقای ولایتی فلسفه است و آقای جلیلی هم می گوید که فکر و اندیشه انجام می شود.
نقد این مذاکرات این است که باید مذاکرات زودتر به نتیجه برسد. مگر می توان کشور رابا شعار دادن معطل کنیم و وقت ملت و نظام را بگیریم. آنها از ما زمان می گیرند که اثر تحریم ها بیشتر شود، بعد ما نام این را مقاومت می گذاریم؟ معلوم است که نماینده آمریکا در گوش انگلیس می گوید که چه کاری را انجام ندهد چون مذاکرات به تنهایی کافی نیست. آقای جلیلی پاسخ نداد که اگر مذاکرات به دور چندم کشیده شد و با توجه به اینکه آنها از اثر تحریم در داخل کشور آگاهند چه کاری می خواهند انجام بدهند. در مذاکرات بغداد به دلیل انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اوباما آماده دادن حداقل امتیازی بود. از این رو ما می توانستیم از طرف مقابلمان امتیاز بگیریم. مذاکرات بغداد فرصت خوبی بود. این نشان می دهد که اشکالات فنی، اشکالات تاکتیکی و تکنیکی وجود دارد که باید صادقانه همه اینها را حل و فصل کنیم.
البته زحماتی کشیده شده و پیشرفت هایی در همه دولت ها حاصل شده و نباید سیاه نمایی کرد اما ما می خواهیم سیاه زدایی کنیم و بگوییم که اشکالات کجا بوده، اینها را مشخص کنیم تا انشاالله در دولت آینده این موارد برطرف شود، لذا صداقت ابزار نجات ماست.
عارف: من خود را در قبال همه اقشار و اقوام، معلمان، رانندگان، دانشجویان، کارمندان، کارگران، کشاورزان، صنعتگران متعهد می دانم و امیدوارم در دولت آینده به مشکلات مرتبط با زندگی مردم رسیدگی و به منزلت و جایگاه آنان توجه شود و با همدلی و همکاری به نتیجه برسیم و ایرانی آباد شاهد باشیم