افشای برنامه های جاسوسی آمریکا سبب شده است برخی از دولت های اروپایی، ایالات متحده را تهدید به قطع سریع مذاکرات مربوط به تجارت آزاد میان اروپا و آمریکا که از سال ۲۰۱۱ آغاز شده است، نمایند.
پیشگفتار
مناسبات موجود میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا را می توان در چارچوب سه نگاه متفاوت یعنی نخست، رویکرد ایده آلیستی یا نگاه «فرهنگ محور»، دوم نگرش «سیاست محور» و سوم، رهیافت رئالیستی یا همان نگاه «قدرت محور» مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. به این معنا که درتوضیح روابط اتحادیه اروپا- آمریکا یک نگاه فرهنگ‌محور وجود دارد که معتقد است زیرساخت‌های فرهنگی و تمدنی مشترک، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا را به سوی اتخاذ مواضع یکسان و هماهنگ در قبال مسائل بین‌المللی هدایت می‌کند.
در چارچوب نگاه دوم، رویکرد «سیاست‌محور» بر این باور است که اتحادیه اروپا و آمریکا کشورهای دموکراتیکی محسوب می‌شوند که چون صلح لیبرالی میان کشورهای لیبرال و به زعم خودشان جنگ علیه رژیم‌های اقتدارگر تلویحاً یک ارزش محسوب می‌شود، بنابراین بنیادهای سیاسی ـ ارزشی موجب هماهنگی میان مواضع اتحادیه اروپا و آمریکا می‌شود.
و در نهایت در قالب دیدگاه سوم یعنی نگاه قدرت محور که مبتنی بر رویکرد رئالیستی بوده و با این اعتقاد که منافع ملی چراغ راهنمای سیاست خارجی بوده و جوهره اصلی سیاست بین‌الملل و قدرت نیز ابزار اصلی در نیل به اهداف محسوب می‌شود، از این روی دیدگاه اتحادیه اروپا و آمریکا تنها در حوزه‌هایی مواضع همگرا و یکسان دارند که منافع ملی آن ها اقتضا می‌کند.
حال در این راستا پرسشی که مطرح می باشد این است که، اطلاعات مستند و موثقی که «ادوارد اسنودن» کارمند سرویس های امنیتی ویژه آمریکا و پیمانکار سابق آژانس اطلاعات و امنیت ایالات متحده (ان اس آی) درباره جاسوسی ایالات متحده از کشورهای اروپایی افشا نموده و با واکنش های تند و شدید دولت های اروپایی مواجه شده است، کدام یک از حوزه های روابط موجود میان آمریکا و اروپا را بیشتر از همه تحت الشعاع خود قرار داده، ضمن اینکه آیا این تأثیرپذیر روابط میان اتحادیه اروپا و آمریکا از این اطلاعات حساس افشا شده را نیز می توان به عنوان نقطه شروعی برای آغاز دور جدیدی از چالش ها و تنش ها و در عین حال گسترش بی اعتمادی که پایه و اساس شکل دهنده هر نوع روابط دوجانبه و چندجانبه است، در مناسبات دو طرف قلمداد نمود؟
بیان رخداد
ادوارد اسنودن، یکی از معاونان فنی سازمان سیا و از پیمانکاران آژانس امنیت ملی آمریکا که در سال 2009 سازمان سیا را ترک کرده است، در روزهای اخیر با افشای اسنادی فوق‌العاده محرمانه از جاسوسی آمریکا از دولت های اروپایی پرده برداشته و در صدر اخبار رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفته است. بر اساس اسناد و مدارکی که اسنودن در اختیار روزنامه گاردین انگلیس و دراشپیگل آلمان قرار داده است آمریکا از 37 نهاد، مؤسسه و نمایندگی دیپلماتیک اروپایی جاسوسی کرده است. بر مبنای این اسناد منتشر شده، مکالمات تلفنی ،رایانامه ها و خلاصه آنکه هیچ چیزی از دید سازمان ملی آمریکا نادیده نمانده است
.
لازم به توضیح است، بر اساس اسنادی که ادوارد اسنودن مشاور پیشین آژانس امنیت ملی آمریکا در اواسط خرداد سال جاری در اختیار نشریه گاردین انگلیس که نشانگر جاسوسی گسترده سرویس های اطلاعاتی آمریکا از شرکای اروپایی می باشد قرار داده است، آمریکا علاوه بر دفتر دیپلماتیک اتحادیه اروپا در واشنگتن و دفتر نمایندگی این اتحادیه در سازمان ملل، از سفارت خانه های فرانسه، ایتالیا و یونان در آمریکا نیز جاسوسی می کرده است. بر اساس این اسناد، آژانس امنیت ملی آمریکا، از سفارت‌خانه‌های کشورهای دیگر در واشنگتن و همچنین نمایندگی این کشورها در سازمان ملل اقدام به جاسوسی الکترونیکی کرده است. به نوشته این نشریه، علاوه بر کشورهای اروپایی، ژاپن، مکزیک، کره جنوبی، هند و ترکیه نیز از جمله اهدافی بوده‌اند که هدف نظارت الکترونیکی قرار داشته‌اند. بر اساس اسناد افشا شده توسط اسنودن، عملیات جاسوسی بر ضد اتحادیه اروپا با این هدف صورت گرفته که اطلاعات بیشتری درباره اختلاف نظر بین کشورهای عضو این اتحادیه در اختیار آمریکا قرار گیرد.
همچنین مأمور سابق آژانس امنیت ملی آمریکا فاش کرده است، این نهاد امنیتی در چارچوب یک برنامه جاسوسی موسوم به «پریسم» ارتباطات الکترونیک را نه تنها در داخل آمریکا بلکه در جهان کنترل می کرده و از مراکز زیادی جاسوسی می کرده است، هفته نامه دراشپیگل آلمان نیز یکشنبه گذشته فاش کرد که اتحادیه اروپا نیز از جمله سازمان هایی بود که ماموران آژانس نظارت الکترونیکی آمریکا از آن جاسوسی می کردند. به نوشته دراشپیگل، آژانس امنیت ملی آمریکا فعالیت های نظارتی و جاسوسی خود را حتی تا بروکسل هم گسترش داده بود.
بر اساس اسناد منتشر شده، از دیگر قربانیان برنامه‌های جاسوسی آمریکا، می‌توان به دیمیتری مدودف، رئیس جمهور سابق روسیه اشاره کرد که جاسوسان آمریکاییِ مستقر در انگلیس، ارتباطات فوق سری او در نشست سران گروه 20 در لندن را نیز رهگیری می‌کرده‌اند. مجموعه این ماجراها موجب شد، علاوه بر روسیه اتحادیه اروپا نیز نگرانی عمیق خود را از برنامه‌های جاسوسی آمریکا پنهان نکند. این اتحادیه که نگران بود آمریکا با برنامه جاسوسی استراق سمع خود، از اطلاعات کاربران اینترنتی اروپا نیز جاسوسی کند از واشنگتن خواسته تا جزئیات این برنامه را به آن ها ارائه کند و درباره این اقدامات خویش توضیحاتی قانع کننده بیان کند.
ادوارد اسنودن که در پایان ماه می (خرداد) کمی قبل از دیدار مهم سران چین و آمریکا در کالیفرنیا برای گرفتن پناهندگی از هنگ‌کنگ، آمریکا را ترک کرد، روز یکشنبه هفته گذشته 23 ژوئن (2 تیر) وارد فرودگاه مسکو شده است و در حال حاضر در بخش ترانزیت فرودگاه بین المللی «شیریمیتیو» در انتظار دریافت پاسخ جهت درخواست پناهندگی به کشور اکوادور است. این افشاگری‌ها موجب شده، مقامات آمریکایی علاوه بر تلاش برای توجیه اقدامات خود به نام «تامین امنیت ملی
»
، تمام توان خود را به کار گیرند تا بتوانند، ادوارد اسنودن، عامل همه این دردسرها را به آمریکا باز گردانند که کماکان موفق نشده‌اند.
تحلیل رخداد
بدون تردید افشاگری اخیر اسنودن در زمینه فاش نمودن جاسوسی آمریکا از کشورهای اروپایی را که حقیقتاً بزرگترین شکست سرویس های اطلاعاتی آمریکا در دو دهه اخیر بوده و برای سران آمریکایی نیز بسیار ناخوشایند است، می توان به عنوان یک مسئله حاد و چالش برانگیز امنیتی- سیاسی میان آمریکا تلقی کرد که به محض وقوع خویش با واکنش های تند دولت های اروپایی مواجه شده بگونه ای که بطور قطع و یقین آثار و پیامدهای منفی متعددی را نیز در حوزه های سیاسی، امنیتی و چه بسا تجاری- اقتصادی و احتمالاً در حوزه های فرهنگی و ارزشی که می تواند آغاز کننده دور جدیدی از تنش های پیچیده سیاسی- امنیتی میان اروپا و آمریکا باشد، در روزها و هفته های آتی از خود بر جای خواهد گذاشت، کما اینکه از هم اکنون نیز زمزمه هایی مبنی بر تجدید نظر اروپا در روابط خود با آمریکا به گوش می رسد. در این رابطه فقط کافیست به این نکته اشاره شود که این برای نخستین بار در طول تاریخ اتحادیه اروپا بویژه در دوران پسا جنگ سرد است که اروپایی ها اینگونه از جاسوسی دولت آمریکا از سفارت خانه ها و مراکز سیاسی شان خشمگین شده اند، بطوری که افشای برنامه های جاسوسی آمریکا سبب شده است برخی از دولت های اروپایی، ایالات متحده را تهدید به قطع سریع مذاکرات مربوط به تجارت آزاد میان اروپا و آمریکا که از سال 2011 آغاز شده است، نمایند.
فلذا اگر تا همین چند روز پیش اروپایی ها بر حسب اطمینانی که به اوباما داشتند، بر این باور بودند که وی و حزب حاکم دموکرات با سلف خود یعنی جرج بوش جمهوریخواه و جنگ طلب تفاوت دارد اما بعید است امروزه چنین فکر و باوری را داشته باشند، چرا که افشاسازی اخیر اسنادی که خبر از جاسوسی گسترده آمریکا از سفارت خانه ها و مراکز سیاسی و دیپلماتیکی اتحادیه اروپا دارد، در وهله نخست موجب از بین رفتن اعتمادی شده است که شاید پیش از این یکی از متغیرهای اصلی و بنیادین در استمرار مناسبات و مبادلات فیمابین سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی میان آمریکا و اروپا بود. گویا امروز اروپایی ها نیز به این باور رسیده اند که نمی توان و نمی بایست اوباما اطمینان کرد چرا که او و دموکرات ها برخلاف جمهوریخواهان با پنبه سر می برند.
نکته ای که باید بر آن تأکید داشت این است که اگر از نقطه نظر رویکرد واقع گرایی به این مسئله نگاه کنیم، خواهیم دید که آثار و نتایج این اقدام چالش برانگیز اسنودن بیش از پیش عرصه هایی از مناسبات آمریکا- اروپا را که در چارچوب رهیافت واقع گرایانه که یک نگاه کاملاً رئالیستی و قدرت محور و بر آن حاکم است، تحت تأثیر خود قرار خواهد داد؛ مسئله ای که در نوع خود می تواند فصل نویی از بی اعتمادی ها و تنش های فراگیر را برای نخستین بار این بار نه با رقیب دیرینه اش روسیه و حتی چین که شاید به دلیل پیشینه دیرینه ای که آمریکا در تنش زایی با این دو کشور از آن برخوردار است قابل توجیه باشد، بلکه با متحدان اروپایی اش که دارای روابط حسنه و گسترده اقتصادی، تجاری، بازرگانی و همچنین مناسبات عمیق سیاسی، نظامی و امنیتی در چارچوب ناتو با آن ها می باشد آغاز نماید.
بنابراین اقدام اخیر اسنودن در افشاسازی اسناد و مدارک مربوط به جاسوسی آمریکا از کشورهای اروپایی را می بایست به عنوان اقدامی منحصر به فرد قلمداد نمود که نه تنها اعتبار و پرستیژ بین المللی و همچنین جایگاه این کشور در میان دول اروپایی را شدیداً خدشه دار نموده است بلکه افزون بر آن ما شرایطی و زمینه هایی را از هم اکنون مهیا نموده است که بطور قطع از این پس بیش از پیش مناسبات دو طرف بویژه در حوزه مسائل سیاسی و امنیتی و بویژه در چارچوب ناتو، از طریق افزایش تنش های دو جانبه تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
جمع بندی
با انتشار طبقه بندی های محرمانه اطلاعاتی آژانس امنیت ملی آمریکا توسط ادوارد اسنودن در روزنامه های گاردین و دراشپیگل که در نوع خود خدشه ای سنگین و ضربه ای مهلک برای سازمان های اطلاعاتی و جاسوسی آمریکا تلقی می شود مشخص شد، آمریکا در عین حالی که کشورهای اروپایی را شریک و متحدان راهبردی خود می داند، اما همزمان این کشورها را مدت هاست که بصورت پنهان و از طریق برنامه های عمیق جاسوسی هدف حملات اطلاعاتی اش قرار داده است.
افشاگری های صورت گرفته که برای نخستین بار با این کم و کیف در دوران پس از جنگ سرد انجام می پذیرد، اتحادیه اروپا را بسیار شوک زده و در عین حال خشمگین کرده است. برخی از آن ها به صراحت گفته اند که انتظار چنین اقداماتی را از دشمنان خود داشتد اما از نزدیک ترین شریک اقتصادی خود نداشتند. اروپائیان در اولین واکنش عملی خود تهدید کرده اند که موافقتنامه تجارت آزاد با امریکا را که بنا بود تا سال آینده میلادی نهایی شود به حالت تعلیق در خواهند آورد اما بعید است آن ها تنها به این امر اکتفا کنند و بی تردید تدابیر دیگری را نیز در دستور کار قرار خواهند داد و دستکم این حق را بر خود قائل خواهند بود که اقدام جاسوسی دولت اوباما را در حوزه های دیگری بخصوص در حوزه روابط سیاسی و امنیتی که مبتنی بر رویکردهای واقع گرایانه میان دو طرف شکل گرفته بود تلافی کنند و در عین حال از حزب حاکم دموکرات نیز همانند جمهوریخواهان سلب اعتماد کنند؛ موضوعی که احتمالاً عرصه های دیگر روابط میان دو طرف را نیز بخصوص حوزه هایی را که نگاه سیاست محور و فرهنگ محور بر آن ها حاکم است و کمتر دارای ماهیت سیاسی و امنیتی است تحت تأثیر قرار خواهد داد. بنابراین باید منتظر بود و دید، اروپا که یکی از شرکای راهبردی آمریکا در جهان محسوب می شود، علاوه بر واکنش های اعلامی، مواضع «اعمالی» و اقدامات «عملی» خویش را در قبال این اقدام پنهان و فاش شده آمریکا چگونه و به چه صورت انجام خواهد داد. / شبكه خبر
نظر شما
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد